2025 senesi ilk yaz ayında Rusiye işğalcileri Qırımda insanlarnıñ aqlarını bozmağa, insanlarnı qanunsız şekilde tutmağa ve etap etmege, Qırımnıñ ekologiyasını yoq etmehe devam eteler. Qıtaiy Ukrayinada ise bu ay içinde Qurban bayramı ve Qırımtatar bayrağı künü qayd etildi. UHHniñ Keriç köprüne ücümi, Vladıslav Yesıpenkonıñ azat etilmesi ve ilhâre aqqında oquñız.
Suspilne Qırım ise, bu ay devamında yüz bergen vaqialar neticelerini toplap yayınlay.
Qurban Bayramıñız hayırlı olsun!
Bozarğan aynıñ 6-nda Kıyivde esas musulman bayramlarından biri olıp, acılıqnıñ soñunı qayd etken Qurban bayramı qayd etilecek. Bu sene Qırım musulmanları diniy idaresi, Qırımtatar Milliy Meclisi ve ortaqları bayram müitine kirmek içün büyük bir programma azırladılar.
Qurban bayramı — acılıqnıñ soñki künüdir. Bayram nasıl qayd etildi ve onıñ timsali ne olğanını Suspilne Qırım ögrendi.
Kıyivdeki Nıvki camisiniñ azbarında qırımtatarlar Qurban bayramını qayd etmek içün toplaştılar.
Bayram künü saat 08:00-de cemaat namazınen başlandı. Bundan soñ musafirlerni bayram ziyafetleri bekley edi — olarğa ananeviy qırımtatar yemeklerini azırladılar. Şu cümleden, pahlava, qurabiye ve pilâv.
''Cenk vaziyeti sebebinden bir çoq bayram, insanlarnı bir yerge toplamaq ve telükege oğratmamaq içün, daa çoq kiçik yerlerde keçirile. Aynı zamanda, Rusiye bir çoq ukrayin şeerini gece ateşke tutqan soñ, teşkilâtçılar ukrayin musulmanlarına "bu kibi künlerde sıq-sıq yetmegen bayramlar"nı bağışlamağa qarar aldılar,'' — dep Nariman Celâl qayd etti.
Qırımtatar Milliy Meclisi musulmanlarnıñ eñ büyük bayramlarından biri olğan Qurban Bayramı munasebetinen hayırlavlarnı derc etti. Muracaatta birlik, Qırım işğali şaraitinde menlikniñ saqlanuvı qayd etile, siyasiy mabüsler ve ukrayin arbiylerine qoltutmağa çağırıla.
"Bu yıl Qurban Bayramınıñ qayd etilüvi er birimizniñ imanını daa da quvetleştirsin, qırımtatar halqınıñ aqları oğrunda küreş, siyasiy mabüsler ve qorantalarına qol tutuv, Ukraina havfsızlıq ve mudafaa quvetlerine yardım etüvdeki birdemligimizni quvetleştirsin. Er bir qorantağa tınçlıq, sağlıq, barışıq ve eyilik tileyik", — dep aytıla hayırlavda.
İşğal etilgen Qırımda talebelerni arbiyleştireler
İlk yaz ayınıñ 2-nde bildirildi ki, vaqtınca işğal etilgen Qırımda Rusiye akimiyeti gençlerniñ askeriyleştirilüvi boyunca büyük bir programma başlattı. Yarımadanıñ işğalli akimiyeti "grantlar" ve "göñülcilik" adı altında gençlerni arbiyleştire: studentlerni taktik tibbiyet derslerine qoştura, cebege yardım etmege ve balalar arasında teşviqat yapmağa mecbur ete.
Hususan, 1000-den çoq student "taktik tibbiyetnen bağlı talimler"ni keçmege mecbur. Amma bu talimlerniñ kerçek maqsadı — Ukrayinağa qarşı cenkte bulunğan Rusiye arbiyleri içün ilâclarnı azırlamaq. "Oquv"nı cenkte iştirak etken arbiyler nezaret ete.
"Bundan ğayrı, 800 talebe Simferopoldaki (AqmescitRusiye imperiyası ve Şuralar Birligi tarafından Qırımnıñ meskün yerleriniñ adlarını deñiştirüv islâatından evelki adteki — terciman) bala bağçalarında "vatanperver manzaralar"nıñ resimini yapmaq mecbur: Putinniñ portreti, arbiy tuğralar, cenk sahneleri. "Gönülçilik" vazifesiniñ arqasında balalıqtan berli cenkke azırlanuv ve teşviqat bar. İşğalciler balalarımızdan "top eti"ni yetiştire. Bu cinayetlerni tek Ukrayinanıñ bütünley işğalden qurtarıluvından soñ toqtatmaq mümkün", — dep MMM tenbiyeledi.
İlk yaz ayınıñ 10-nda belli oldı ki, işğalli Sevastopol (AqyarRusiye imperiyası ve Şuralar Birligi tarafından Qırımnıñ meskün yerleriniñ adlarını deñiştirüv islâatından evelki ad) memuriyeti mektep talebeleri içün "emek semestri"ni kirsetti. Balalar yaz tatiliniñ yerine kommunal obyektlerde, hususan qurucılıqta çalışmağa mecbur etile.
"İşçilik terbiyesi" altında bala işiniñ istismarı kerçekten yapıla, "gubernatorlıq mektep emek gruppaları" ise bu yanaşuvnıñ aletlerinden biri oldı. "Otrâd"larda iştirak etmek içün alternativ olaraq Rusiyege teşviqat seyaatları teklif etile", — dep aytıla haberde.
Ukrayina PEN prezidenti Yermolenko siyasiy mabüs Ruslan Zeytullayevniñ mektübini oqudı
Bozarğan aynıñ 3-nde Ukrayna prezidentiniñ QMCdeki temsilciligi öz X saifesinde haber berdki ki, "Serbest Qırımğa mektüpler" teşebbüsi çerçivesinde ukrayin felsefecisi ve Ukrayin PEN prezidenti Volodımır Yermolenko Qırım siyasiy mabüsi Ruslan Zeytullayevniñ mektübini oqudı. Rusiye qırımtatarnı sert rejimli müstemlekede 15 yılğa qanunsız şekilde üküm etti.
Zeytullayev 10 yıldır apislikte devamında defalarca açlıqnı ilân etip, Birleşken Milletler Teşkilâtına muracaat etti. Bugün Avropa parlamentiniñ azaları qırımtatarğa ükümni takbih ettiler.
UHH Keriç köprüne üçünci kere ücüm etti
İlk yaz ayınıñ 3-nde Ukraina havfsızlıq hızmeti Facebookta haber etti ki, işğal etilgen Qırımda suv astında keçirilgen mahsus operatsiya keçirip, Keriç köprüne üçünci kere ücüm etildi. Bu ameliyatnıñ neticesinde suv astı köprü destekleri bayağı zarar kördi. Buña 1 100 kilogramm patlayıcı yardım etti.
Anda qayd ettiler ki, ameliyat bir qaç ay devam etti. UHHniñ agentleri bu obyektniñ tiremelerini deñiştirdiler.
"Ve bugün, vatandaşlar arasında bir de bir zarar körmegen soñ, saba saat 4:44-te birinci patlav aleti işke tüşürildi!... Şeer fevqulâde vaziyetke tüşti", — dep UHH qayd etti.
Qırımdaki yapma gölleri kesen-kes qurup başladı
İlk yaz ayınıñ 7-nde bildirildi ki, yaz başlağanınen işğal etilgen Qırımğa sıcaq avalar keldi. Neticesinde, şimdiki vaqıtta eñ çoq suv tolu olğan yapma göllerinden biri olğan Qarasuvbazar yapma gölüniñ suv seviyesi tez tüşip başladı.
"Şimdi, yaz başlanğanınen, Qırımğa sıcaq ava keldi. Suv istimalı arttı, em köy hocalığında, em de halqta. Şunıñ içün akimiyet Qarasuvbazar yapma gölünden daa çoq suv bermege mecbur, bu Qırımdaki az sayılı suv havuzlarından biridir, o, daa suvsız qaldı, amma bu lokal degil de, ep tolu.
İlk yaz ayınıñ 18-nde "Qırım.Aqiqat"qa Qırım memleketşınası anonim şeklinde bildirdi ki, işğal etilgen Qırımda Tayğan yapma gölüniñ faydalı suv seviyesi qalmadı, yani ealiniñ ihtiyacları içün qullanmaq mümkün olğan strategik suv yedegi yoq.
"Bu sene Qırımda quru ava şaraitinde Qarasuvbazar ve Tayğan yapma gölleriniñ suv resursları Şimaliy-Qırım kanalınıñ suv anbarlarını toldurıp, şarqiy Qırım ealisini suvnen temin etmek içün qullanıla. Bu sene Büyük Qarasuv özeniniñ yuqarı qısmında gidrologik vaziyetniñ fenalaşması Tayğan yapma gölüniñ suv yedeklerine menfiy tesir etti. İlk yaz ayından berli Tayğan yapma gölüniñ faydalı suv seviyesi qalmadı, suvnı bu şaraitte almaq imkânsız", — dep aytıla haberde.
İlk yaz ayınıñ 27-nde ise haber berildi ki, Qarasuvbazar yapma gölünden suv çıqarmağa toqtadılar. Sebebi — işğalcilerniñ areketleri sebebinden ilk yaz ayında yapma gölünde suv sevyesiniñ tezden tüşmesi.
Estoniyada qırımtatar halqınıñ tarihı aqqında sergi açıldı
İlk yaz ayınıñ 13-nde Estoniyadaki Tartuskıy universitetiniñ Narvra kollecinde qırımtatarlarğa qarşı yapılğan cinayetler aqqında "QIRIM İÇÜN / Заради Криму" sergisi açıldı. Sergi arman ayınıñ 1-ne qadar devam etecek.
"Sergi eksponatları sovet totalitar rejiminiñ qırımtatarlarğa qarşı yapqan cinayetleri ve zemaneviy Rusiyeniñ cinayet siyaseti arasındaki tarihiy parallelni köstere", — dep aytıla haberde.
Sergini Narva meri Katri Rayk açtı. O, estonlılarnıñ qırımtatar ve ukrayin halqlarını yahşı añlağanlarını qayd etti, çünki olar özleri Stalin rejimi vaqtında repressiyalar ve sürgünliklerge oğradılar.
Narva kolleciniñ müdiri İndrek Reymand böyle sergi pek müim olğanını ayttı, çünki gençler qırımtatar halqınıñ tarihı aqqında pek az bileler.
Felemenk temsilcileri palatası qırımtatar halqınıñ sürgünligini genotsid olaraq tanıdı
İlk yaz ayınıñ 20-nde belli oldı ki, Felemenk temsilcileri palatası 1944 senesi qırımtatar halqınıñ sürgünligini genotsid olaraq tanıdı. Qarar ilk yaz ayınıñ 19-nda qabul etildi.
"Bu, Rusiye tarafından Ukrayinanıñ Qırım yarımadasınıñ vaqtınca işğali şaraitinde alâ daa taqip etilgen qırımtatar halqınen küçlü birdemlik numayışıdır. Bu tarihiy adaletsizlikniñ tanılması tek aqiqat ve adaletniñ tiklenmesi içün degil, kelecekte cinayetlerniñ ögüni almaq içün de pek müimdir", — dep aytıla haberde.
Felemenk parlamentçilerine Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov da teşekkür bildirdi.
"Felemenk, qırımtatar halqınıñ zorbalıq sürgünligini genotsid olaraq tanığan sekizinci devlet oldı. Er yıl mahsus muracaatlarnı qabul etken Ukrayina Yuqarı Şurasına minnetdarmız, anda diger memleketlerniñ parlamentleri ve ükümetleri qırımtatar halqınıñ sürgünligini genotsid olaraq tanımağa çağıralar. Bütün ğayretlerini köstergen Ukrayina Tış işler nazirliginiñ reberligi ve hadimlerine minnetdarmız", — dep o Facebookta yazdı.
Jurnalist Vladıslav Yesıpenko azatlıqqa çıqıp, Qırımnı terk etti
İlk yaz ayınıñ 23-nde ögrenildi ki, Rusiye apishanesinde 4 yıldır bulunğan "Qırım.Aqiqat" ("Radio Svoboda") leyhasınıñ jurnalisti Vladıslav Yesıpenko apisten azat etildi ve işğal etilgen Qırımnı terk etti.
"Radio Svoboda" Vladıslavnıñ azat etilmesini alğışlay, Ukrayina ve AQŞ ükümetlerine evge qaytması içün yapqan ğayretleri içün teşekkürler bildire. Jurnalistlerimizge qol tutqan halqara toplulıqqa da minnetdarlığımıznı bildiremiz", — dep "Radio Vilna Yevropa/Radio Svoboda" prezidenti ve baş müdiri Stiven Kapus ayttı.
Volodımır Prıtula Suspilneniñ canlı yayınında Qırım jurnalisti Vladıslav Yesıpenkniñ Rusiye apishanesinden azat etilüviniñ tafsilâtları ve şaraiti aqqında tarif etti.
"O, cezanı başından soñuna keçirdi. Rusiye akimiyeti onı şartlı olaraq azat etmedi, lâkin onıñ bu aqqı bar edi. O çıqqan soñ, Vladnıñ Rusiye sıñırlarından tış çıqması içün, "Radio Svoboda", halqara uquq qorçalayıcı teşkilâtlar, AQŞ ve Ukrayina ükümetleriniñ bütün resursları celp etildi", — dep Suspilneniñ canlı yayında Volodımır Prıtula ayttı.
Bundan ğayrı, Vladıslav Yesıpenkonıñ azat etilüviniñ şartları aqqında Suspilne Qırım jurnalistlerine onıñ apayı Katerına tarif etti.
Qırımtatar bayrağı künü hayırlı olsun!
İlk yaz ayınıñ 26-nda Qırımtatar bayrağı künü — 2010 senesi qırımtatar halqınıñ temsil organlarınıñ teşebbüsinen başlatılğan resmiy olmağan bayram qayd etildi.
Qırımtatar bayrağı — kök tüslü, yuqarı sol köşesinde sarı tamğalı bayraq.
Mavı renk türk halqlarında temizlik ve serbestlik timsali ola. O, kök ve deñiznen bağlı, dep tarihçı Gülnara Abdullayeva ayttı. Qırımnıñ resmiy ve resmiy olmağan timsalleri aqqında Suspilne Qırım haber etti.
Qırımtatar milliy bayrağı muqavemetniñ esas timsallerinden biri oldı, dep tarihçı Gülnara Abdullayeva ayttı.
Şu künü qırımtatar bayrağı bütün dünyadaki Ukrayina elçihaneleri ögünde köterildi, dep Ukrayina tış işler naziriniñ muavini Yevhen Perebıynis bildirdi.
Umumen, qırımtatar bayrağı Ukrayina Tış işler nazirliginiñ binası yanında, Türkiyedeki Ukrayina Elçihanesinde ve Taras Şevçenko adına Kıyiv Milliy universiteti köterildi.
Kıyivdeki Mıhaylivska meydanında Knâğınâ Olğa abidesi yanında 5 ve 6 metr büyükliginde qırımtatar bayrağı açıldı.
"O, qarşılıq ve sabırnıñ timsalidir. Altın tamğanen mavı bayraq. Kerçekten de, bayraqlarnı birleştirgen sarı-mavı renkler — Ukrayina devlet bayrağı ve qırımtatar halqınıñ bayrağı — birligimiz ve qırılmazlığımıznıñ timsalidir", — dep Medeniyet ve strategik kommunikatsiyalar naziriniñ muavini Ğalına Grıgorenko qayd etti.
Kıyivdeki Dovjenko bağçasında açıq avada musafirlerni muzıka, yır, oyun, yarmalıq, tatlılar ve diger eglencelernen qarşıladılar, bundan ğayrı, Qırım cebesiniñ Ukrayina Arbiy Silâlı quvetleri içün para toplaşuvına qoltutuv içün auksion keçirildi.
Bundan ğayrı, Qırımtatar Maaliy Merkezi Qırımtatar bayrağı kününi resmiy seviyede tanılmasına, qırımtatarlarnıñ bütün esas menlikleri ise — bayrağı, tamğası, gimni — Qırımnıñ resmiy timsalleri olaraq tanılmasına irişmek niyetinde olğanını bildirdi.
"Bayraq müimdir. Hususan cenk vaqtında o, tek bir kimlik timsali degil de, Rusiye tecavuzına, Qırım işğaline, umumen Rusiye imperializmine qarşılıq timsali ola. Qırımtatar bayrağı — serbestlik içün umumiy küreşimizniñ timsallerinden biridir", — dep Ukrayina Qavmiy siyaset ve vicdan serbestligi devlet hızmetiniñ raqamiy inkişaf meseleleri yolbaşçısınıñ muavini İğor Losovskiy ayttı.
QMMniñ İdaresiniñ reisi Eskender Bariiev, qırımtatar bayrağınıñ resmiy tanılması ve Bayraq kününiñ devlet seviyesinde qayd etilmesiniñ müimligini qayd etti.
Qırımtatar Milliy Meclisini Ukrayina tamır halqınıñ temsiliy organı olaraq uquqiy tanuv esnasını yekünlemek kerekligi ayrıca qayd etildi.
Siyasiy mabüslerni etap eteler
İlk yaz ayınıñ 1-nde belli oldı ki, Timur Yalkabov ve Ruslan Süleymanovnı Murmansk vilâyetiniñ müstemlekesine avuştırdılar. Etap, 45 kün sürdi, şimdiki vaqıtqa qadar eki faalci karantindedir.
"Aqaylarımıznı evlerinden uzaqlaştıralar. Yol ağır ve paalı ola. Menim beş yaşına yetmegen balam bar, ve bu maña pek ağır olacaq. Amma biz ümütimizni coymaymız. Men aqayımnıñ peşinden dünyanıñ soñunace ketmege azır olam", – dedi Timur Yalqabovnıñ apayı.
İlk yaz ayınıñ 23-nde siyasiy mabüsniñ apayı Aliye Abselâmova "Qırım birdemligi"ne haber berdi ki, Hizb ut-Tahrir davasında iştirak etkeni içün 16 yıl ve 9 ayğa mahküm etilgen Enver Mamutovnı Stavropol ülkesiniñ 11-nci tüzetüv müstemlekesinden Çuvaş Cumhuriyetiniñ 3-nci müstemlekesine avuştırdılar.
"Mayısnıñ 5-nde Enver Mamutov çıqıp, qorantasına mayısnıñ 7-nde onı kene ŞİZOğa yollamaq kerekler, dep bildirdi. Mayısnıñ 6-nda apayınıñ ricasınen advokat Mamutovnı ziyaret etmege tırıştı, amma onı miting keçirgeninde qabaatlap, yibermediler. Aynı şu künü siyasiy mabüs apayına telefon etip, onı başqa müstemlekege avuştıralar, dep bildirdi", — dep "Qırım birdemligi"niñ haberinde bildirildi.
İlk yaz ayınıñ 27-nde siyasiy mabüsniñ apayı Acıre Seydametova "Qırım birdemligi"ne bildirdi ki, ruslar, "Hizb ut-Tahrir davası" çerçivesinde 13 yılğa mahküm etilgen Qırım sakini Lenur Seydametovnı Amursk vilâyetiniñ 3-nci tüzetüv müstemlekesine etap ettiler. Soñki sefer o, Blagoveşçenskteki 1-nci SİZOdan soy-soplarınen bağ tutqan edi.
"Şimdiki vaqıtta karantinde buluna, sağlıq vaziyeti yahşı. Oña domuz etini bereler, şunıñ içün "doşırak" aşay", — dep Acıre Seydametova tarif etti.
Telegram, WhatsApp, Facebook, TikTok ve YouTubede Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız
