Ukraina nezareti altında bulunğan Qara ve Azaq deñizleriniñ toprağı ve akvatoriyası içün, keçken sene ilk qış ayınıñ 15-nde Keriç boğazında eki Rusiye tankeriniñ qazasından soñ mazut tökülgeni sebebinden telüke yoq. Lâkün ola bilecek telüke bar, çünki mazut bir qaç ay devamında suvuq suvda qala bile. Şimdi bu lekeler işğal etilgen Qırımda qayd etile.
Qara qış ayınıñ 15-nde Ukrain deñiz ekologiyası ilmiy merkeziniñ (UkrNTSEM) müdiri Viktor Komorin bunı bildirdi.
"Men daa bir qaç kün bekleyim. Birinciden, Odesa yalısına doğru yañı yerler olıp-olmağanını baqıp çıqtım. Eger öyle olsa, o vaqıt telüke aqqında aytmaq mantıqlı olur. Şimdilik Qırımğa kelgen lekeler bar. Şimdilik Ukraina nezaretindeki topraq ve suvlar içün telüke yoq", — dedi o.
Ekolog, kelecekte telüke ola bilecegini qoştı, çünki şimdi suvuq suvda olğan mazut lekeleri bir qaç ay devamında anda qala bile. Potentsial olaraq, olar deñiz tübüne tüşe bileler, ve bu şekilde deñiz tübündeki biotsenozSuv tübünde yaşağan ösümlikler, ayvanlar ve mikroorganizmler toplulığılarğa zarar ketire bileler, dep Komorin tahmin etti.
"Ve, belki de, kelecekte de yalığa çıqa bile. Amma akimiyet bu aqqında haberdar, ve atılsa, onı toqtatmaq ya da tez vaqıtta alıp taşlamaq içün tedbirler alınır", — dep ekolog qayd etti.
Bundan da ğayrı, Komorin qayd etti ki, işğal etilgen Qırımda ve Rusiye toprağında yapılğanı kibi, yalıdan mazut toplap çıqarmaq yeterli degil. Onı utilizatsiya etmek kerek.
"Pek çoq usul bar, misal olaraq, termal usul, biologik usul, ya da onı bir yerde kömeler. Olar bu aqqında aytmaylar. Yani, bu qadar az. Bu mazutnı bir yerge qoymaq kerek edi. Olar bunı yazda raatlanmaq içün toplaylar, turistik mevsimni bozmamaq içün. Amma bu yağnı qayda qullanğanları — başqa mesele", - dedi o.
Evel Komorin, Suspilne Qırımğa bergen izaatında, Ukrainanıñ Keriç boğazında ekologik felâket sebebinden Rusiyege qarşı halqara dava açmaq içün bütün sebepleri bar, dep qayd etti.
Qara qış ayınıñ 14-nde, Keriç boğazında Rusiye tankerleriniñ qazası sebebinden işğal etilgen Qırımnıñ 178 km-den çoq yalısı mazuttan temizlendi, Sevastopolda (AqyarRusiye imperiyası ve Soviet Birligi tarafından Qırımnıñ meskün yerleriniñ adlarını deñiştirüv islâatından evelki adda) ise beş esas kirlenilgen yer belgilendi.
Hatırlatamız ki, Ukraina, Romaniya ve Bulğaristan Qara deñizdeki büyük ekologik felâketke dair halqara institutlarnen işbirlik içün nazirlik seviyesinde umumiy adımlarını belgilediler. Onıñ sebebi — 2024 senesiniñ soñunda Keriç boğazında Rusiye tankerleriniñ qazası neticesinde mazutnen kirlenüvidir.
Ukrain deñiz ekologiyası ilmiy merkeziniñ müdiri vazifesin i vaqtınca eda etken Viktor Komorinniñ Suspilne Qırımğa aytqanına köre, Keriç boğazında yüz bergen qaza sebebinden ekologiya içün eñ problemli aqibet — bu, Qara deñiz akvatoriyasında balıq, yunus balığı ve quşlarğa mazut tüşkeni neticesinde ketken keskin intoksikatsiyadır.
Evel Ukraina etraftaki müit qoruvı naziri Svetlana Ğrınçuk, işğal etilgen Qırımnıñ cenübiy yalısında bu qaza neticesinde mazuttan zarar körgen ve elâk olğan quşlar qayd etilgenini bildirdi. Qara deñiz bölgesiniñ bütün memleketleri de bu kibi deñiz kirlenüvi sebebinden qasevet çekeler.
Keriç boğazındaki qaza aqqında ne bilemiz
İlk qış aynıñ 15-nde Keriç boğazı yanında "Volgoneft 212" ve "Volgoneft 239" eki rusiye gemisi batmağa başlağan. Bir geminiñ kenarında ekipajnıñ 13 azası bulunğan edi, başqasınıñ kenarında ise – 14.
Evelden, vaqia sebebi furtuna ya da yaramay avası içün tankerlerniñ bozuluvı olğan. İlk qış aynıñ 15-ine qadar işğal etilgen Qırımda şiddetli yel sebebinden furtuna ihtarını bildirdiler.
Qaza neticesinde ekipajnıñ bir azası elâk olğan. Başqaları artqaç suvumasınen hastahanege yatqızdırılğanlar.
Eki rusiye tankeriniñ qazası, mazutnıñ 4 biñden ziyade tonnasınıñ tokülüvine alıp ketirgen. Greenpeace iddia etkeni kibi, o, ekologiya içün ciddiy aqibetlerini peyda ettirebile.
Qaradeñiz strategik tedqiqatlar institutınıñ reberi Andriy Klımenko qayd etkeni kibi, gemiler deñizge çıqmağa azır degiller, çünki özen soylarından, em de eski olalar – 1951 ve 1955 çıqış yılları.
Ukraina Arbiy-deñiz quvetleriniñ spikeri Dmıtro Pletentçuk bildirdi ki, bu eki tanker, kerçekten arbiy sınıf gemileri, deñizge gemilerniñ areket qaidelerine riayet etmeden çıqtı.
İlk qış ayınıñ 16-nda Rusiye Fevqulâde vaziyetler nazirligi "Volgoneft 239" tankeriniñ erkânı tahliye etilgenini bildirdi.
Etraftaki müit nazirligi, ilk qış ayınıñ 15-nde "Volgoneft-212" ve "Volgoneft-239" Rusiye tankerleriniñ qazası neticesinde çıqqan mazutnıñ Qara deñiz ekosisteması içün "felâketli aqibetleri" ola bilecegini bildirdi.
"Yeşil mektüp" cemaat teşkilâtınıñ yolbaşçısı, biolog Vladıslav Balinskıy Suspilne Qırımğa izaat bergende bu qazanı "asırnıñ eñ büyük ekologik felâketi" dep adlandırdı.
İlk qış ayınıñ 17-nde Qara deñizdeki Kavkaz limanı rayonında "Volgoneft-109" tankeriniñ kapitanı yük tanklarından biriniñ sızıqsızlığı sebebinden felâket signalını berdi. Bu endi üçünci kere "Volgoneft" tankerleriniñ mazut taşımasıdır.
İlk qış ayınıñ 19-nda ekipaj azasınıñ ölümine ketirgen "Volgoneft-212" tankeriniñ kapitanı eki ayğa - kiçik aynıñ 17-ne qadar apiske alındı. "Volganeft-239" gemisiniñ kapitanı ise ev apsinde tutıldı.
İlk qış ayınıñ 20-nde Greenpeace, Anapadan Qırım köprüne qadar 65 km2 suv, batqan "Volgoneft" tankerlerinden birisinden aqqan mazutnen kirlengenini bildirdi. Etraftaki müit qorçalayıcıları felâketniñ miqyası daa büyük ola bilecegini tenbileyler.
İlk qış ayınıñ 20-nde Keriç boğazında Gvineya-Bisaunıñ gemisi astında yaldap ketken "Gam Express" felâket signalını berip, yardım içün muracaat etti.
İlk qış ayınıñ 21-nde Keriçniñ işğalli akimiyeti şeer plâjlarında mazut tapılğanı içün belediye fevqulâde vaziyetini ilân etti.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız
