Ukraina, Romaniya ve Bulğaristan Qara deñizdeki büyük ekologik felâketke dair halqara institutlarnen işbirlik içün nazirlik seviyesinde umumiy adımlarını belgilediler. Onıñ sebebi — 2024 senesiniñ soñunda Keriç boğazında Rusiye tankerleriniñ qazası neticesinde mazutnen kirlenüvidir.
Qara qış ayınıñ 13-nde Facebookta Ukraina etraftaki müit qoruvı ve tabiat resursları naziri Svitlana Ğrınnçuk bunı bildirdi.
"Ayrıca, deñiz ekosisteması içün telükeli olğan Rusiye Federatsiyasınıñ eskirgen flotunıñ Qara deñizge çıqmasını sıñırlamaq içün ortaq ğayretlerni idare etmege añlaştılar", — dep qayd etti o.
Ğrınçuk qayd etti ki, Ukraina BM, UNEP, UNESCO, Avropa Birligi, Halqara deñiz teşkilâtı (IMO) konventsiyalarınıñ mütenasip kâtibiyetlerine muracaat etti. Qara deñizniñ kirlenüvinden qorçalav eyyetiniñ kâtibiyetinden vaziyetni muzakere etmek içün nevbetten tış toplaşuvnı keçirmek kerekligi aqqında cevap aldıq.
Bundan da ğayrı, qara qış ayınıñ 27-nde bu mesele İMOnıñ kirlenüvniñ ögüni aluv alt eyyetiniñ toplaşuvında maqbul ariza baqılacaq.
"Nezaretimizni devam etemiz, Avropa eyyetine muracaat azırlaymız ve dünya toplulığınıñ sert bir cevabını bekleymiz. Bu Rusiye tankerleriniñ ilk vaziyeti degil. Rusiye halqara deñiz uquqını tanımay. Onıñ içün bu felâketni şimdi körmemezlikke urmaq — kelecekte onıñ tekrarlanmasına imkân bermek demektir", — dep qayd etti nazir.
Ğrınçuknıñ Bulğaristan ve Romaniyadaki zenaatdaşlarınıñ malümatına köre, 2024 senesi ilk qış ayınıñ 15-nde Rusiye tankerleriniñ qazası ve Qara deñizde mazutnıñ tarqaluvı aqqında malümatnıñ yoqluğı alâ daa mesele ola.
Elbette, tek Qırım kütleviy haber vastalarından ve sıñırlı sayıda yoldaş resimlerinden alınğan malümat, mazut lekesi Yevpatoriyağa (KezlevRusiye imperiyası ve Soviet Birligi tarafından Qırımnıñ meskün yerleriniñ adlarını deñiştirüv islâatından evelki adge) yetkenini köstere.
Bundan ğayrı, Ukraina Mudafaa nazirliginiñ yolbaşçısınıñ zenaatdaşları qayd ettiler ki, olarnıñ işbirligi — Ukraina içün bir hızmet degil, Qara deñiz bölgesiniñ memleketleriniñ umumiy mesüliyetidir. Çünki bütün Qara deñiz içün telüke bar: onlarnen kilometr terenlikte mazut yerleri, biñlernen kilometr yalı boyunda biñlernen quş ve onlarnen yunus balığı ölip qayd etildi, ve ekosistemalarnıñ aş zıncırları bozuldı.
Ekologiya mütehassıslarınıñ evelki esaplarına köre, mazut tökülmesi deñiz ekosistemasına 14 milliard dollar zararı ketirdi.
Ukrain deñiz ekologiyası ilmiy merkeziniñ müdiri vazifesin i vaqtınca eda etken Viktor Komorinniñ Suspilne Qırımğa aytqanına köre, Keriç boğazında yüz bergen qaza sebebinden ekologiya içün eñ problemli aqibet — bu, Qara deñiz akvatoriyasında balıq, yunus balığı ve quşlarğa mazut tüşkeni neticesinde ketken keskin intoksikatsiyadır.
Evel Ukraina etraftaki müit qoruvı naziri Svetlana Ğrınçuk, işğal etilgen Qırımnıñ cenübiy yalısında bu qaza neticesinde mazuttan zarar körgen ve elâk olğan quşlar qayd etilgenini bildirdi. Qara deñiz bölgesiniñ bütün memleketleri de bu kibi deñiz kirlenüvi sebebinden qasevet çekeler.
Keriç boğazındaki qaza aqqında ne bilemiz
İlk qış aynıñ 15-nde Keriç boğazı yanında "Volgoneft 212" ve "Volgoneft 239" eki rusiye gemisi batmağa başlağan. Bir geminiñ kenarında ekipajnıñ 13 azası bulunğan edi, başqasınıñ kenarında ise – 14.
Evelden, vaqia sebebi furtuna ya da yaramay avası içün tankerlerniñ bozuluvı olğan. İlk qış aynıñ 15-ine qadar işğal etilgen Qırımda şiddetli yel sebebinden furtuna ihtarını bildirdiler.
Qaza neticesinde ekipajnıñ bir azası elâk olğan. Başqaları artqaç suvumasınen hastahanege yatqızdırılğanlar.
Eki rusiye tankeriniñ qazası, mazutnıñ 4 biñden ziyade tonnasınıñ tokülüvine alıp ketirgen. Greenpeace iddia etkeni kibi, o, ekologiya içün ciddiy aqibetlerini peyda ettirebile.
Qaradeñiz strategik tedqiqatlar institutınıñ reberi Andriy Klımenko qayd etkeni kibi, gemiler deñizge çıqmağa azır degiller, çünki özen soylarından, em de eski olalar – 1951 ve 1955 çıqış yılları.
Ukraina Arbiy-deñiz quvetleriniñ spikeri Dmıtro Pletentçuk bildirdi ki, bu eki tanker, kerçekten arbiy sınıf gemileri, deñizge gemilerniñ areket qaidelerine riayet etmeden çıqtı.
İlk qış ayınıñ 16-nda Rusiye Fevqulâde vaziyetler nazirligi "Volgoneft 239" tankeriniñ erkânı tahliye etilgenini bildirdi.
Etraftaki müit nazirligi, ilk qış ayınıñ 15-nde "Volgoneft-212" ve "Volgoneft-239" Rusiye tankerleriniñ qazası neticesinde çıqqan mazutnıñ Qara deñiz ekosisteması içün "felâketli aqibetleri" ola bilecegini bildirdi.
"Yeşil mektüp" cemaat teşkilâtınıñ yolbaşçısı, biolog Vladıslav Balinskıy Suspilne Qırımğa izaat bergende bu qazanı "asırnıñ eñ büyük ekologik felâketi" dep adlandırdı.
İlk qış ayınıñ 17-nde Qara deñizdeki Kavkaz limanı rayonında "Volgoneft-109" tankeriniñ kapitanı yük tanklarından biriniñ sızıqsızlığı sebebinden felâket signalını berdi. Bu endi üçünci kere "Volgoneft" tankerleriniñ mazut taşımasıdır.
İlk qış ayınıñ 19-nda ekipaj azasınıñ ölümine ketirgen "Volgoneft-212" tankeriniñ kapitanı eki ayğa - kiçik aynıñ 17-ne qadar apiske alındı. "Volganeft-239" gemisiniñ kapitanı ise ev apsinde tutıldı.
İlk qış ayınıñ 20-nde Greenpeace, Anapadan Qırım köprüne qadar 65 km2 suv, batqan "Volgoneft" tankerlerinden birisinden aqqan mazutnen kirlengenini bildirdi. Etraftaki müit qorçalayıcıları felâketniñ miqyası daa büyük ola bilecegini tenbileyler.
İlk qış ayınıñ 20-nde Keriç boğazında Gvineya-Bisaunıñ gemisi astında yaldap ketken "Gam Express" felâket signalını berip, yardım içün muracaat etti.
İlk qış ayınıñ 21-nde Keriçniñ işğalli akimiyeti şeer plâjlarında mazut tapılğanı içün belediye fevqulâde vaziyetini ilân etti.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız
