Ukraina ve halqara alimleri Qara deñizde mazutnıñ uzun müddetli aqibetlerini tahmin etmek içün unikal riyaziy modelni işlep çıqaralar. Leyha üzerinde iş devam ete, ve ilk neticeler bir qaç aydan soñ beklenile.
Ukraina deñiz ekologiyası ilmiy merkeziniñ (UkrNTSEM) müdiri Viktor Komorin Suspilne Qırımğa bunı bildirdi.
"Biz halqara mütehassıslarnen beraber kelecekke tahminler yapmağa yardım etecek riyaziy modelni yaratmaq içün çalışamız, em de deñiz tübüne ne qadar mazut tüşkenini ve nazariy olaraq deñiz yalısına çıqarıla bilgenini añlamaq içün", — dep qayd etti o.
Onıñ aytqanına köre, şimdi Qara deñizde böyle bir model yoq ve tetqiqatlar qısqa müddetli tahminlernen sıñırlana.
"Bugün qullanğan modelimiz, qısqa müddetli tahminler içün bir model. Neft mahsulatınıñ tam qayerge atıla bilecegini aytmaq içün bir qaç kün evelsine tahmin etemiz", — dep Komorin añlattı.
Yañı model, bu tarqaluvnıñ uzun müddetli tesirini tahmin etmege imkân berecek — aylar ya da on yıllar ögüne. Bu pek müim, çünki suv arareti köterilgende mazutnıñ suv tübünden köterile bilecegini ve bunıñ ekosistema içün neticeleri belli olmağanını bilemiz.
"Böyle bir modelni yaratmaq içün dünyanıñ eñ ileri alimleri celp etilecek. Bu yapon, singapur ve ukrain alimlerimiz, qısa müddet içinde böyle bir modelni işlep çıqarmaq ve neticelerni elde etmek içün", — dep mütehassıs qayd etti.
Keriç boğazındaki qaza aqqında ne bilemiz
İlk qış aynıñ 15-nde Keriç boğazı yanında "Volgoneft 212" ve "Volgoneft 239" eki rusiye gemisi batmağa başlağan. Bir geminiñ kenarında ekipajnıñ 13 azası bulunğan edi, başqasınıñ kenarında ise – 14.
Evelden, vaqia sebebi furtuna ya da yaramay avası içün tankerlerniñ bozuluvı olğan. İlk qış aynıñ 15-ine qadar işğal etilgen Qırımda şiddetli yel sebebinden furtuna ihtarını bildirdiler.
Qaza neticesinde ekipajnıñ bir azası elâk olğan. Başqaları artqaç suvumasınen hastahanege yatqızdırılğanlar.
Eki rusiye tankeriniñ qazası, mazutnıñ 4 biñden ziyade tonnasınıñ tokülüvine alıp ketirgen. Greenpeace iddia etkeni kibi, o, ekologiya içün ciddiy aqibetlerini peyda ettirebile.
Qaradeñiz strategik tedqiqatlar institutınıñ reberi Andriy Klımenko qayd etkeni kibi, gemiler deñizge çıqmağa azır degiller, çünki özen soylarından, em de eski olalar – 1951 ve 1955 çıqış yılları.
Ukraina Arbiy-deñiz quvetleriniñ spikeri Dmıtro Pletentçuk bildirdi ki, bu eki tanker, kerçekten arbiy sınıf gemileri, deñizge gemilerniñ areket qaidelerine riayet etmeden çıqtı.
İlk qış ayınıñ 16-nda Rusiye Fevqulâde vaziyetler nazirligi "Volgoneft 239" tankeriniñ erkânı tahliye etilgenini bildirdi.
Etraftaki müit nazirligi, ilk qış ayınıñ 15-nde "Volgoneft-212" ve "Volgoneft-239" Rusiye tankerleriniñ qazası neticesinde çıqqan mazutnıñ Qara deñiz ekosisteması içün "felâketli aqibetleri" ola bilecegini bildirdi.
"Yeşil mektüp" cemaat teşkilâtınıñ yolbaşçısı, biolog Vladıslav Balinskıy Suspilne Qırımğa izaat bergende bu qazanı "asırnıñ eñ büyük ekologik felâketi" dep adlandırdı.
İlk qış ayınıñ 17-nde Qara deñizdeki Kavkaz limanı rayonında "Volgoneft-109" tankeriniñ kapitanı yük tanklarından biriniñ sızıqsızlığı sebebinden felâket signalını berdi. Bu endi üçünci kere "Volgoneft" tankerleriniñ mazut taşımasıdır.
İlk qış ayınıñ 19-nda ekipaj azasınıñ ölümine ketirgen "Volgoneft-212" tankeriniñ kapitanı eki ayğa - kiçik aynıñ 17-ne qadar apiske alındı. "Volganeft-239" gemisiniñ kapitanı ise ev apsinde tutıldı.
İlk qış ayınıñ 20-nde Greenpeace, Anapadan Qırım köprüne qadar 65 km2 suv, batqan "Volgoneft" tankerlerinden birisinden aqqan mazutnen kirlengenini bildirdi. Etraftaki müit qorçalayıcıları felâketniñ miqyası daa büyük ola bilecegini tenbileyler.
İlk qış ayınıñ 20-nde Keriç boğazında Gvineya-Bisaunıñ gemisi astında yaldap ketken "Gam Express" felâket signalını berip, yardım içün muracaat etti.
İlk qış ayınıñ 21-nde Keriçniñ işğalli akimiyeti şeer plâjlarında mazut tapılğanı içün belediye fevqulâde vaziyetini ilân etti.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız