Qırım – biñ yıllıq tarih, müstemlekeşüv faciası ve halqnıñ boysunmamazlığını birleştirgen yarımadasıdır. 2014 seneden itibaren bu topraq, azatlıq ve öz tamırın hatırlamağa aqqı oğrunda küreşiniñ timsali oldı. Büyük miqyaslı rusiye ücüminiñ başlanuvından soñ azatlıq oğrunda küreş mevzusı daa rağbetli olğan.
Suspilne Qırım, ukran yazıcılarınıñ altı kitabınıñ sırasını köstere. Olarnıñ eserlerinde yarımada, medeniyetlerniñ rastkelüv yeri , kimlik oğrunda cenk meydanı ve keçmiş aqqında er taşnen fısıldağan saası kibi canlana. O, Qırım Ukraina olıp ep qalacaqtır hatırlatqan hatıra sesleridir.
"Tuz evi" – Svitlana Taratorina (2023)
Qırım aqqında postapokalipsis "Tuz evi" romanını tercime etip Poloniyada ve Azerbaycanda oquylar. Ukrainada onı 2023 senesi basıp neşir ettiler. Kitap müellifi Svitlana Taratorina qırım asılı, Rozdolnoyede doğğan.
Roman, Qırımnıñ tarih, uydurmalar ve efsanelerinde esaslanılğan. Kitapta "Qırım" sözü yoq, amma metinlerge çoqusı coğrafik adlarını yazıcı daa 1944 senede qırımtatarlarnıñ sürgünligi ögüne bar olğan yarımadanıñ haritasını alğan.
"Or artında topraq bar", – Anastasiya Levkova (2023)
Qırım yarımadanıñ qadimiy zamanlardan Qırımnıñ rusiye işğaline qadar tarihını sarıp alğan romanı. Müellif, kozak seferleri, Ekinci cian cenki, qırımtatarlarnıñ sürgünligi ve 2014 senedeki vaqiaları kibi tarihiy adiselerine diqqatını çeke.
Romannıñ baş qaramanları – tek Qırım territoriyasını degil, daa şahsiy medeniy kimligini tahqiq etip öz tamırını ve Qırmnen bağını añlamağa tırışqan zemaneviy ukrainleridir. Olar olarnı çoqtan meraqlandırğan suallerge cevaplarnı tapmaq içün "Or artına" uydurılğan seyaatını eteler (tarihiy manasında Perekop – Ukrainanıñ nezareti astında olğan territoriyası ve işğal etilgen Qırım arasında faraziy sıñırıdır).
"Qırım inciri. Küreş" – müelliflerniñ toplamı (2023)
"Qırım inciri" dörtünci yazıcı-terciman yarışınıñ neticelerine köre cıyıntığı.
Bu eserler Ukraina ve dünyanıñ çeşit-türlü köşelerden kelgenler, olarnıñ arasında qırım siyasiy mabusları, cemiyet jurnalisti Server Mkstafayev, faal Asan Ahtemov ve qırımtatar halqnıñ Meclis baş muavini, sabıq siyasiy mabusı Nariman Celâl.
Daa 2024 senesi keçirilgen "Qırım inciri" beşinci yarışınıñ neticelerine köre cıyıntıqnıñ çıqışı beklenile.
"Qırım tarihı. Büyük yolunıñ qısqa yazma tasviri", – Gülnara Abdullayeva (2024)
"Qırımtatarlar: etnogenezinden devletine qadar" tetqiqat ve Qırım tarihı boyunca başqa ilmiy işleriniñ müellifi, qırım tarihçısı Gülnara Abdullayevadan yarımadanıñ tarihını tetqiq etken talebeler ve studentlerge azırlanılğan ilmiy-rağbetli neşiri.
Qullanılğan edebiyatınıñ sırası 116 menbasından ibaret. Basqı, Qırımnıñ çoq asırlı tarihı ve onıñ halqı içün ilmiy yazıları ile ögrenüv ve iş içün oñaytlıdır. Kitapnıñ birinci qısımlarında Abdullayeva, şahsiy tetqiqniñ neticelerine köpe, qırımtatra halqnıñ etnogeneziniñ öz versiyasını taqdim ete.
Daa evelden Qırım tarihınıñ gizlenilgen devirlerini tasir etken kitap qısımları bar – 1783 senedeki Qırım işğaliniñ hususiyetleri ve neticeleri, 1921-1923 seneleri Qırımdaki açlığı, 1917 senedeki ilk Qurultaynıñ tarihı ve Qırım halq cumhuriyetiniñ teşkil etüvi, sürgünlik aqibetleri, 1954 senesi Qırımnıñ Ukraina terkibine keçüvi ve onıñ neticeleri.
"Umerovlar: ХХ–ХХІ asırdaki milliy qırımtatar areketiniñ ceetinde bir aileniñ ömür yazısı" – Marına Ğrımıç (2023)
O, vatanda yaşap çalışmağa aqqı oğrunda qırımtatarlarnıñ küreşiniñ tarihiy leyhalarınıñ içinde Umerovlar ailesiniñ bir qaç nesiliniñ iştirağı ile köstermege edebiy ıntıluvıdır. Ayrıca, qırımtatar siyasetçi İlmi Umerov ve onıñ qardaşı ve qırımtatarlarınıñ "Moskva-1987" numayış narazılıqlarınıñ teşkilâtçısı Bekir Umerovnıñ iştirağı.
Kitapta sürgünlikte qırımtatarlarınıñ yaşayış tarzı ve üslübi, milliy areketiniñ ilk devirlerinde teşkil şekilleri, "Moskva-1987" tedbiriniñ tafsilâtları, 1990 ve 2000 seneleri qırım siyasetiniñ arqası ve Qırım nasıl işğal etilgeni aqqında malümatları qayd etilgen.
"Qırımnıñ serbest sesleri. Kreml mabusları – qırım jurnalistlerniñ ikâyeleri" (2024)
İşğal etilgen Qırımda insan aqları ve söz serbestligi oğrunda küreşken siyasiy mabusları olğan qırımtatar cemiyet jurnalistleri aqqında 16 metin levhasından sırası.
İşğal etilgen Qırımda siyasiy mabusları olğan müelliflerniñ destegine Ukrain PEN, The Ukrainians Media, ZMINA İnsan aqları merkezi ve Ukrain PEN ve ZMINA #SolidarityWords kampaniyasınıñ devamı olğan Vivat neşriyatınıñ teşebbüsı.
Yazılar siyasiy mabuslarınıñ makemelerinden çıqışları, mektüpleri ve kündeliklerdeki qısımlardan ibaret. Metin müellifleri makeme davalarnı tetqiq eteler, aileler ve uquq qoruyıcılarnen subetleşeler.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız