Kiraz aynıñ 1 Ukrainada işğal etilgen topraqlardan universitetke abituriyentlerni qabul etüv tedbiri başlandı. O, ilk küz aynıñ 30-na qadar sürecek, olar Ukraina universitetlerine sadeleştirilgen MMTMilliy mevzuiy testlev adlı tertibi ile ve ukrain vesiqaları olmadan kirip olalar.
Bu tertip, nasıl çalışqanını ve Qırımdan ve diger muvaqqat işğal etilgen topraqlardan kelgen mektep talebeleri nasıl qıyınlıqlarğa oğrağanını Suspilne Qırım bildi.
Qırımda mektep talebeleri içün ukrain mektebinde soñki oquv yılı 2013 senesi başlandı. Soñra işğal. Katerina o vaqıt ekinci sınıfta oquy edi. Biz havfsızlıq sebebinden qıznıñ kerçek adını köstermeymiz. Qız, işğal içinde 9 yıl yaşağanına baqmadan, keçken sene Ukraina universitetine – Taras Şevçenko Milliy universitetine, jurnalistika bölügine oqumağa kirdi.
"Men Qırımğa iç bir vaqıt qoşulmağa istemedim. Çünki bu nasıldır bir şekilde nufuzlı olmaycağını, bu diplom da birinci sırada sayılmaycağını añladım. Ve bilmeyim, büyük miqyaslı ücüminden soñ, men bu doğru yol olacağına qarar berdim", – dey qız.
O, Qırımdan Rusiye territoriyasından, soñra Belarustan ve andan gumanitar yolu ile Ukrainağa çıqtı. Kiyevde yarımadadan evel oqumaq içün çıqqan yigit Katerinanı bekley edi. Qıznıñ Ukrain universitetine oqumağa kirüv yolu "Qırım – Ukrainadır" oquv merkezinden başlana.
Birinciden, abituriyent, aliy oquv yurtuna dair qarar almaq kerek, ondan soñ o, "Qırım — Ukrainadır" ya da "Donbass - Ukrainadır"Merkezler Qırım ve Donbass vaqtınca işğal etilgen territoriyalardaki şahıslarğa aliy tasilni almaq fırsatınıñ temin etilmesi içün teşkil etilgenler adlı oquv merkezlerinen bağlanmaq kerek. Olar em universitetlerniñ esasında, em de uzaqtan çalışalar. Mında deyler ki: vaqtınca işğal etilgen territoriyalardan kelgen abituriyentler içün sadeleştirilgen programması bar - milliy mevzuiy testlevini keçmeyip ve ukrain vesiqaları olmadan kirmesi mümkün.
"Olar bar olğan vesiqalarını bereler. Eger Ukraina vatandaşlığınıñ pasportı olsa, onı alalar. Olmağan alda biz onı ukrain nümünesi doğğanı aqqında şaatlıqqa esaslanıp qabul etemiz, eger olsa. Bundan soñ oquv merkezi er şeyde yardım ete. Ve, elbet de, oquv merkezi vastası ile muracaat eteceklerniñ çoqusınıñ qanunsız oquv vesiqaları bar", — dey Taras Şevçenko adına Kiyev milliy universitetiniñ qabul kampaniyasını desteklev bölüginiñ müdiri Svitlana Sadovska.
Vesiqalarnı uzaqtan arizacınıñ elektron esabı vastasınen bermek mümkün, – dep qoşa Svitlana Sadovska. İşğal akimiyeti tarafından berilgen mektep şaatlıqları Ukraina tarafından tanılmay. Şunıñ içün oquv merkezi abituriyentni eksternler mektebine yollaycaq, anda o, orta tasilniñ ukrain sertifikatını almaq içün eki imtiannı tapşırmaq kerek: ukrain tili ve Ukraina tarihı.
Böyle baalavnı uzaqtan da bitirmek mümkün, dey "Almenda" vatandaşlıq tasil merkeziniñ oquv programmaları koordinatorı Oleg Ohredko. Ve imtianlarğa azırlanmaq içün mahsus yardımcılar işlep çıqarıldı — olarnı internette serbest tapmaq mümkün.
"Biz eki qullanmanı azırladıq. Men biriniñ müellifi olam – aynı Ukraina tarihı aqqında. Ve o, Tasil nazirligi tarafından tasdiqlanğan programmağa köre yazılğan. İşte, bu programmağa köre, böyle adlandırılğan yıllıq baalav ya da devlet sertifikatını keçirmek içün sualler şekillendirilecek. Yani Ukrain devletiniñ peyda oluvı aqqındaki malümatlardan başlap, tahminen asırımıznıñ 20-nci seneleri olıp keçken vaqialarına qadar. Tek soñki yıllarnıñ vaqiaları kirsetilmey, çünki bu vaqtınca işğal etilgen territoriyada balalar içün havf doğura bile", — dey o.
Oleg Ohredko böyle dey: esas meselesi şusı ki, işğal etilgen topraqlarda mektep talebeleri Ukrainada qabul kampaniyası aqqında tolu malümat almaylar. Meselâ, Katerina azırlıq derslikleri aqqında bilmeyip öz başına azırlana edi.
"Men endi bir künde Kiyevde til ve tarih imtianlarını berdim. Ve olar maña deral baanı ayttılar. Men, belki, pek yahşı yapmağanımnı añladım, çünki men, kerçekten de, pek yahşı azırlanmadım. Amma men baam daa yüksek olacağına işana edim. İmtianlar keçirilgen künü men pek qıyın degil edim. Bu tek eyecan - birinciden. Ve ekinciden, işğal etilgen territoriyadan deral kelip, ukrain tiline keçkende, bütün ukrain qaidelerini köresiñ, bazı sualler, elbet de, qıyın, añlaşılmay, raatsızlanasıñ", — dey qız.
Bundan da ğayrı, saylanğan universitet esasında imtian bermek kerek. 2025 senesi böyle eki baa olacaq: vacip – riyaziyat. Ecnebiy til, biologiya, fizika, himiya ya da coğrafiyanı ögrenmek ihtiyariydir. İmtianlardan soñ sadeleştirilgen sistema boyunca kirgen abituriyentiniñ beş arizanı amma tek bir aliy oquv yurtuna bermege aqqı bar. Bücetke kirmek içün er bir imtianğa eñ azdan 130 ball toplamaq kerek. Bundan ğayrı, aliy oquv yurtlarınıñ reyting qaideleri özleri de qullanıla.
"İmtianlar içün orta ballımnı - 149 körgen soñ, bu pek yahşı baa olmağanını añladım. Maña ya oquv yılı başlanmazdan evel avuştırmaq kerek, ya da - yerler yetişmese - birinci ay devamında yapacaqlar, dediler. Bu arada men muqavele yazmaq keregim. Maña ariza tap öyle berilgenini ayttılar – em tasil nazirligine, em de universitetten başqa bir yerde. Ve tek beklemek kerek, dediler", — dey Katerina.
Katerinanıñ yaşdaşları Qırımdaki ukrain mektebine kirgen eñ soñki soylardan biri olalar. Bu sene mezunlar tek rus programması boyunca oqudılar, dey Oleg Ohredko. Buña ve yolğa çıquvdaki qıyınlıqlarğa baqmadan, bu sene yarımadadan abituriyentler olacağına işana. Ukraina Prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy vekili Olğa Kurışko ilâve ete ki, işğal etilgen topraqlardan kelgen abituriyentlerni Ukrain universitetlerine kirmege teşviqat etmek içün böyle oquvnıñ imtiyazlarını añlatmaq kerek.
"Ukraina tasili yaş nesil içün çoq imkânlar yarata bile. Ekinci qısım – kelecek işniñ istiqbalları. Çünki, dünyanıñ qabul etüvinde büyük farqı ola bile. Zaten, 11 yıl devamında siz vatandaş olğan devletnen turğun bağ olmaması, Ukraina idaresi astındaki territoriyada olıp keçken ceryanlar aqqında malümatnıñ olmaması, misal olaraq, bu insan öz bilgilerini qayda qullana bilecegini añlamağa imkân bermey", — dep añlata Olğa Kurışko.
Oquv yılı devamında Katerina programmada sınıfdaşlarını yetip aldı, onıñ orta balı 90-dan ziyade. O, bütün qıyınlıqlarğa baqmadan, Ukraina universitetine kirgenine peşman olmağanını ayta.
"Bu cemiyette olıp, özümni duymaq qolay ve serbest edi. Bu memlekette. Ukraina müessisesinde oquğan yıl devamında men iç bir türlü tecavuz ya da yaramazlıq duymadım - tek destek. Ve bu pek hoş."
Şevçenko adına universitet yanındaki "Qırım – Ukrainadır" oqutuv merkezinde bu sene qabul şartlarınen meraqlanğan qırım abituriyentlerden endi mektüpler alğanlarını aytalar.
Telegram, WhatsApp, Facebook ve YouTube-ta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız
