2014 senesi Rusiye-Ukraina cenki başlağan soñ kütleviy haber vastalarına qarşı 634 cinayet qayd etildi, şu cümleden bedeniy ücüm, öldürüv, jurnalistlerge qarşı ateşler ve kiberücümler. Eñ azından 112 çetel ve ukrain jurnalisti Rusiye tarafından esir alındı ve esirlikte buluna. Qırımdan 17 jurnalist Rusiye apishanelerinde buluna.
Kütleviy haber institutından (KHİ) "Rusiye Ukrainada söz serbestligine qarşı yapılğan cinayetler içün ceza alacaqmı?" adlı matbuat konferentsiyasında bu aqqında söz yürsetildi, dep Suspilne Qırım mühbiri haber berdi.
KHİniñ söz serbestliginiñ nezareti idaresiniñ reberi Katerına Dâçuk, Rusiye jurnalistlerniñ qayd etkenleri malümatnı yoq etmege tırışa, dep bildirdi.
Onıñ malümatına köre, şimdilik eñ az 112 em çetel, em de ukrain jurnalisti, Rusiye tarafından esir alındı ve reine oldı. Aynı zamanda, 2022 senesinden başlap, Rusiye Federatsiyasınıñ esirliginde jurnalistlerniñ tutulması 50 kereden çoq qayd etildi.
Jurnalistler 2014 senesi saban ayınıñ başında, Qırımnıñ işğali başlağanda, esirlikke tüşmege başladı, dep ayta Dâçuk. Esirlik müddeti bir qaç saatten eki yılğa qadar edi. Esirlikte, cinsiyetine baqmadan, işkencege oğratılalar ve urula ediler. İşğalli quvetçiler Rusiye repressiyalarını aydınlatqan qırım vatandaş jurnalistlerine ayrı diqqat ayıra.
O şunı da qayd etti ki, yarımadanıñ işğali başlağan soñ "malümat vakuumı" sebebinden Qırımda vatandaş jurnalistikası şekillenmege başladı. Faalciler ve vatanperver qırımlılar yarımadada Rusiye repressiyalarını aydınlatmağa başladılar. Çoqusı uzun müddetke azatlıqtan marum etildi.
"Olar Rusiye tarafından uzun apis cezalarını aldılar. Ve olar bizim apis etilgenlerniñ şimdiki cedvelimizde bulunalar", — dep qayd etti KHİniñ söz serbestliginiñ nezareti bölüginiñ reberi.
Bundan da ğayrı, Dâçuk qayd etti ki, Rusiye telequllelerni ateşke oğratmaq telükelerini yañıdan bildirdi. Ayda 20-den ziyade böyle adiseler qayd etile.
Baş prokurornıñ cinaiy-uquqiy siyaseti ve yatırımlarnı qoruv bölüginiñ yolbaşçısı Oleksiy Bonük, 2022 senesinden başlap jurnalistlerge qarşı cenk cinayetleri qayd etilmege başlağanını bildirdi. Baş prokuror ofisiniñ mahsus bölügi bu cinayetlerni qayd etip nezaret ete.
O, cenk şaraitinde jurnalistlerge qarşı cinayetlerniñ cezasız qalmasına qarşı küreşniñ emiyetini ve qabaatlılarnı mesuliyetke çeküvniñ müimligini qayd etti.
Bonük, resmiy taqiqat malümatlarına esaslanıp, böyle bir statistika berdi:
- Rusiye tarafından jurnalistlerge qarşı yapılğan arbiy cinayetler boyunca 107 dava;
- 57 ölgen jurnalist (8 halqara);
- 45 yaralanğan (25 halqara);
- 20 qanunsız tutulğan ya da azatlıqtan marum etilgen;
- bir jurnalist esirlikte buluna.
- dört qabaatlav aktı 9 insanğa nisbeten tizildi, olardan üçü maküm etildi (bir insan 9 yılğa, eki kişi ise 12 yılğa).
Aynı zamanda Kütleviy haber institutınıñ müdiri Oksana Romanük, yuqarıda añılğan cinayetler içün umumiy mesüliyet olmalı ve Rusiyege qarşı sanktsiyalar qoyulmalı ve sertleştirilmeli, dep bildirdi. Halqara teşkilâtlarnıñ tesiri de arttırılmalı.
"Bizde yalıñız qayd etilgen davalar bar, çünki uquq qorçalayıcı sistemamız davalarnı aça. Amma halqara toplulıq tarafından yeterli bir cevap ve diqqat körmeymiz. Aksine, "eyi ruslar" iştirak etken konferentsiyalarnı köremiz, "sanktsiyalarnı qabul eteyik, bir şey yımşatayıq, Rusiyede insanlar içün yaşayış pek ağır", — dep qayd etti o.
Onıñ malümatına köre, al-azırda Rusiyeniñ apishanelerinde 17 qırım jurnalisti buluna. Bazıları pek yaramay vaziyette. Hususan, İrına Danılovıç qalp krizini yaşadı ve sol qulağında eşitüv qabiliyetini coydı. Oña tibbiy yardım kösterilmey.
"Biz, ne içün olar buña emiyet bermeyler, dep halqara teşkilâtlarğa pek çoq sual beremiz", — dedi Romanük.
Hatırlatamız ki, er yıl boş aynıñ 2-nde 2013 senesi Birleşken Milletler tarafından tesis etilgen Jurnalistlerge qarşı cinayetlerniñ cezasız qalmasını toqtatmaq içün kün halqara şekilde qayd etile.
KHİnıñ malümatına köre, 2022 senesinden berli 91 jurnalist rusiyeliler tarafından öldürildi, olardan 12-si — zenaat vazifelerini eda etkende. 29 vatandaş jurnalisti halqara uquqnı bozıp, Rusiye esirliginde buluna, işkencege oğratıla, ayatı ve sağlığı telükege oğray.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız
