Saban aynıñ 25-te Beyaz Ev, Saudiy Arabistanda Rusiye ve Ukrainanen üç kün devamında keçirilgen muzakerelerniñ neticelerine esaslanıp, beyanatnı derc etken. Beyanatta, hususan, AQŞ Qara deñizde havfsız gemi yollavını temin etmek içün Rusiye Federatsiyası ve Ukrainanen kelişkenini aytalar. Ekinci künü Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy şunı bildire: Vaşington ükümeti, Moskvanı Qara deñizdeki "şartsız tınç tabiatına" riayet etmege mecbur etecegini bekley.
Qara deñizde aman-aman üç afta devamında "tınçlıq" oldımı, o Rusiye Federatsiyası tarafından bozuldımı, ve bu "deñiz toqtavı" ne qadar devamlı ola bilgenini – Suspilne Qırımğa Ukraina SQ-niñ ADQUkraina Silâlı quvetlerniñ Arbiy deñiz quvetleri vekili Dmıtro Pletençuk ve deñiz eksperti Volodımır Zablotskıy tarif ettiler.
Pletençuk tınçlıqqa dair iç bir resmiy añlaşması olmağanını qayd etti. Tek ağzaviy añlaşmalar bar, olardan esası – Ukrain limanlarını ücüm etmemektir.
"Añlaşmanıñ emiyeti olğanını tasdıqlamaq içün, bu añlaşmanı idare etecek vesiqası olmaq kerek. Amma tek Ukraina akimiyetiniñ vekillerinen qayd etilgen ümdelerini alsaq, demek, muzakerelerden berli liman astâpınıñ bombalavı olmağan edi", – qayd etti Pletençuk.
Lâkin ADQ vekili qoşqanı kibi, Rusiye, cenk gemilerini deñizge çıqarğanda, Ukraina şeerlerine "Kalibr" kruiz raketalar atqanda, deñiz barışıqnıñ bazı şartlarını endi bozğan edi.
"Bu devirde suv astı gemisinen beraber yer üstü gemisinden "Kalibrler"-niñ qullanuvı ile deñizge bir çıqışı bar edi. Bu endi Rusiyeniñ seslendirilgen esaslarğa tolusınen riayet etmegenini köstere. Qayd etsem de, muzakerelerniñ esas mevzusı nasıl silâ sistemaları qullanılğanı degil de, nasıl obyektlerge urulmaycağı edi", – bildirdi o.
Saban aynıñ 25-de Ukraina mudafaa naziri Rustem Ümerov öz Facebook saifesinde Rusiye cenk gemileriniñ Qara deñizniñ şarqiy qısmından tış olğan er angi areketi, añlaşmalarnı doğrudan-doğru bozğanı sayılacağını yazdı.
"Ukraina tarafı qayd ete ki, Rusiyeniñ öz cenk gemilerini Qara deñizniñ şarqiy qısmınıñ sıñırlarından tışqa çıqarması, añlaşma ruhunıñ bozuluvı olaraq sayılacaq ve Qara deñizde serbest yaldavnı temin etmek boyunca vazifelerini bozğan ve Ukraina milliy havfsızlığına telüke olaraq baqılacaq. Bu vaziyette Ukraina öz-özüni qorçalav aqqını qullanmağa aqlıdır", – qayd etti o.
Dmıtro Pletençuk "şarqiy sıñır" añlamı şartlı qalğanını ve onıñ açıq coğrafik bağlanuvı olmağanını qayd etti.
"Qara deñizniñ şarqiy qısmı - Rusiye Federatsiyası dep adlandırılğan yerniñ resmiy yalısıdır. "Kalibrler" ile soñki ateş açuvı vaqtında olar territorial deñizniñ tışına çıqtılar, amma asılında olarğa ateş açması içün o kerek degil. Olar tek raketalarnıñ yaqınlaşuv vaqtını qısqartmaq içün daa uzaqqa kettiler", – qayd etti ADQ vekili.
USQ-niñ Arbiy-deñiz quvetleri Rusiye flotınıñ areketlerini er kün közeteler, şunıñ içün Rusiye deñizden yañı ücümi içün "sukünet"-ni faydalanıp olamasıñ dep çiçek aynıñ 5-de "Azatlıq" radiosına bergen intervyüsında deñiz komandanı vitse-admiral Öleksiy Neyijpapa bildirdi.
"Biz şimdi deñizni közetip turamız. Er kün ADQ-den ne qadar duşman gemileri olğanını beyanatlarnı köresiz. Biz vaziyetni bütünle közetemiz. Em biz, Ava Quvetleri, em de istihbarat vastaları, Mudafaa Nazirligi. Bizde qayda, ne yapılğanı, duşman tarafından ne olayatqanı aqqında bütün malümat bar", - dedi Neyijpapa.
Rusiye gemileri şimdi Novorossiysk limanında bulunıp işğal etilgen Qırımdaki bazalarına qaytmağa cesaret etip olamaylar, tarif etti arbiy-deñiz eksperti Volodımır Zablotskıy. Añlata ki: Kreml, yañı ukrain ücümlerinden qorqa, olar endi Rusiyeniñ Qara deñiz flotuna ciddiy ğayip etüvlerini ketirdiler.
"Ruslar Qırımğa qaytmağa qorqalar, anda pek havflı. Bizim dronlarımız saban ayında on bir Rusiye radar stantsiyasını yoq ettiler. Flot –coyulmaq qolay olğan paalı zevqtır", – qayd etti o.
Bunı Dmıtro Pletençuk da tasdıqlay:
"Flotnı Qırımğa qaytarmaq tırışuvları olmadı, çünki ruslar olar içün o pek havflı olğanını yahşı añlaylar. Resmiyleştirilgen añlaşmalar yoq, şunıñ içün yañı ücümlerniñ havfı olar içün pek yüksek".
RF, deñizdeki "tınçlıqtan" faydalanıp, öz küçlerini yañıdan toplay bilgenine baqmadan, bu toqtavnıñ Ukraina içün de strategik emiyeti bar, qayd etti Viktor Zablotskıy.
"Ateş kesüvi em bizge, em olarğa faydalıdır. Kün içinde çoq şey yapıp olurmız, meselâ, yañıdan gruppalaştırmaq. Amma Putin içün cenk faydalıdır, o qazanğan er şeyni coymaqtan qorqa", – qayd etti arbiy-deñiz eksperti.
Dmıtro Pletençuk, Ukraina içün deñiz tınçlığı iqtisadiy ceetten faydalı olğanını ayttı, çünki eksportnıñ 90% deñiz yolu ile kete.
"Bu bizim memleketimizniñ iqtisadiy telükesizligidir. Bücetni toldurmaq ve ukrain fermerleriniñ mahsulatlarını tışqa çıqarmaq içün satmaq imkânıdır. Yani ukrain mahsulatlarınıñ esas satuv kanalıdır. Bizim iqtisadiyatımız da oña bağlı. Demek, ebet, bazı faydalar açıq olmaz", – añlattı ADQ-niñ vekili.
Ukraina Prezidenti Volodımır Zelenskıy, çiçek aynıñ 6-da Rusiyeniñ Qara deñizden Ukrainağa raketalar ücüminden soñ, ateşkeslik tek logistika ya da ihrac degil de, birinci nevbette havfsızlıq meselesi olğanını qayd etti.
"Bu qaysı gemiler olğanını ve deñizniñ qaysı qısmından çıqaruv olıp keçkenini ortaqlarnıñ haberi bar. Bu Rusiyeniñ diplomatiyanı bozmasınıñ, Rusiyeniñ şartsız ateşkeslikke razı olmağanınıñ sebeplerinden biridir – olar bizim şeerlerimizge ve limanlarımızğa deñiz suvlarından urmaq imkânını saqlap qalmaq isteyler. Deñizde ateş kesüvi, tek deñiz yolunen serbest yaldav ve aşayt mallarınen teminlev aqqında degil, ilk nevbette o umumiy havfsızlıq ve tınçlıqnıñ yaqınlaşması aqqındadır. Putin cenkni bitirmege istemey, o özüne er an daa büyük küçnen cenkni başlamağa imkânını qaldırmaq yollarını qıdıra", – bildirdi ukrain yetekçisi.
Qara deñizde AQŞ vastalığı ile muzakere etilgen şartlı tınçlıqqa baqmadan, Kreml, Qırımnıñ kelecegi aqqında er angi bir muzakereden qaçına, dep qayd etti Volodımır Zablotskıy.
"Rusiyeliler Qırımnı asıl da muzakere etmege istemeyler. Onıñ içün yerleştirüvler soñ derece turğun olmağan alda qalalar", – dep qoştı o.
Bunen beraber işğalciler yarımadanı strategik arbiy bazası olaraq qullanmağa devam eteler, dep qayd etti Dmıtro Pletençuk.
"Qırımnıñ nasıl rol oynaycağını tam olaraq bilmek içün añlaşmalarnı körmek kerekmiz. Şimdiki vaziyetke köre, ruslar Qırımnı Ukrainağa uçaq ve raketa ücümleri içün baza olaraq qullanalar", – qayd etti ADQ vekili.
Malümatnı Kristina Çernovalova azırladı.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız