Qattı nizamlı koloniyasında 15 yıl — böyle qararını ressam Bogdan Ziza, rusiye ücüm etüvine qarşı isyanlığı içün alğan. O, Kezlevdeki işğal memuriyetiniñ qapılarına mavı-sarı boyasını tokken. İşğal akimiyeti, bunı terrorizm areketi dep adlağan. Siyasiy mabüsiniñ tatası Aleksandra Barkova tarif etkeni kibi, imaye etüvi içün mustaqil advokatını tapmağa pek zor, çünki olarnıñ çoqusı, Qırımda litsenziyalarından marum etilgen.
Aynı meselesine siyasiy mabüslerniñ başqa tuvğanları da rastkelgenler. Rusiye, siyasiy mmabüslerine mustaqil advokatlarnı ne içün kirsetmegeni ve o, olarnıñ taqdirine nasıl tesir etkenini Suspilne Qırımınıñ jurnalistleri haber alacaqlar.
"FTH saytında oña, ğaliba, 15 yılnı yazdırğanlarını kördik. Amma biz buna inanmadıq, çünki yapqanı ve oña yazdırılğan müddeti, bizge uyğan şeyleri degil. Çünki mavı-sarı boyası içün terrorizm adlanılğan maddesini ve 15 yılını bermek — normal degil. Amma bazı vaqıt soñra o, Rusiyede olabilgenini añladıq", — qayd etti siyasiy mabüsiniñ tatası Aleksandra Barkova.
Barkova, bunıñ içün Zizanı terrorizmde qabaatlağanlarını eşitkende, mustaqil advokatını qıdırmağa başladı. Uquq qoruyıcı teşkilâtlar Qırımda böyle uquqçını tapmağa yardım ettiler. Olar advokat masraflarını ödeteler.
"Amma advokatnı oña uzun vaqıt içinde kirsetmey ediler, yani advokat tahqiqat tevqifhanesine mabusnen körüşmek içün nevbetine turğanda da adiy bir usulıdır. Amma onıñ talaplarını red etip o mında yoq dep aytalar. Advokat, yürip onen körüşmege ıntıla edi. Neticede, er şey olıp çıqqan", — dedi Zizanıñ tatası.
Qayd etkeni kibi, grajdan esir olğanlarını dostane ülkeler deñiştirebileler, amma bunıñ içün malümatnıñ tarqatıluvı kerek. Siyasiy mabüsiniñ tatası, Zizanı qaldırmağan ukrain medialarına ve malümat ceetinden yardım etken devletine de teşekkürler bildirgen.
"Nariman Celâl, Leniye Ümerovanıñ soñki deñişüvlerniñ neticesine köre, devlet, deñişüvlerine yardım ete. O, kerçekten de, pek ağır iş, çünki siyasiy mabüslerniñ deñişüvi içün sürekli cenk vaziyetinde resmiy bir mehanizmi yoq. Ve şimdi insanlarımıznıñ qaytuvını körebilgenimiz de akimiyet tarafından büyük bir ğalebesidir", - ilân etti Barkova.
Daa ecnebiy KHV-na da öz başına muracaat etkenini de dep qoştı.
"Grajdan esirlerinen başqa bir vaziyet, çünki bizim deñiştirüv fondımız yoq. Buna köre, başqa ülkelerniñ destegi ile Rusiyege basqısını köstermek — yahşı neticesi olacaqtır, ğaliba", — qayd etti Zizanıñ tatası.
Onıñ fikirine köre, siyasiy mabüsleriniñ tuvğanları tayin etilgen advokatlarından vazgeçip şahsiy soyunı qıdırmaq kerekler.
"Olarnıñ mustaqil advokatı olmasa, sıq daa beter yapqan FTH-den advokatını alıp bereler, yani o, qabaatını qabul ettire... Apis etilip, hor baqılıp, ağır ruhiy alında insanlar qabul etip özüne qarşı şaatlıq eteler. Ve bunıñ içün büyük qısmını FTH-den advokatı ete. Buna köre, mustaqil advokatımız olğanı, aqiqaten siyasiy mabüslerniñ yardımınen oğraşqan teşkilâtlarımızğa büyük teşekkürler bildiremiz, çünki başqaca daa beter olur edi", — dep añlattı Barkova.
20 yılğa apis etilecek olğan sabıq siyasiy mabusı Leniye Ümerova, tayin ettirilgen advokatlar FTH-nen işdeşlikte bulunabilgenlerini dep ayta.
"Devlet advokatlar devlet ile ödelgen aylığından bağlılar. Rusiye federatsıyası adlanılğan bu tizilişinden bağlı olalar, yani FTH kibi onıñ bütün teşkilâtları, farqlı mahsus hızmetleriniñ bu advokatlarına tesiri bar. Mustaqil advokat - muqavelede ekiñiz olğan advokatıdır ve o, aqlarıñıznı daa yahşı, daa aydın qoruy bile ve aynı sizni imaye etecek", - dedi Ukrainağa ilk küz aynıñ 13 qaytarılğan sabıq siyasiy mabusı.
Bunen beraber şunı qayd etti ki, Rusiyede 10 yıldan ziyade apis etüv müddetine advokatnıñ tesiri yoq. Amma şahsiy advokatı, aynı siyasiy mabusınıñ meraqlarını imaye etebile, aynı olarnıñ meseleleri boyunca aytıp, añlaşıp muzakere etebile.
Qırım uquq qoruyıcı idaresiniñ başı Ölga Skripnik, Suspilne Qırımğa devlet advokatları FTH-nen er vaqıt çalışmaylar ve öz qabaatını qabul ettirmeyler dep tarif etken.
"O, nevbettir. Bu nevbette olğanını tayin eteler. Buna köre, FTH-nen doğrudan işdeşlikte bulunğan advokatnıñ olmağanı vaqiaları da bar. Soy-soplar tayin etilgen advokatına işanmasalar, ya qıdırmağa başlaylar, ya da birev tevsiye ete. Afsus ki, apis etilgen insanlarnıñ sayısı çoq, buna köre, bir zamanda bu adamlar bir-birinen tanış olalar. Endi apiste bulunğanlarınıñ soy-sopları, mustaqil advokatını almağa tevsiye eteler", — bildirdi uquq qoruyıcı.
Aynı zamanda işğal etilgen territoriyalarında mustaqil imaye etici aman-aman qalmağan. Qırımda Rusiyeniñ büyük miqyaslı ücüminden soñ, dört advokatı — Lilâ Gemici, Rustem Kâmilev, Aleksey Ladin ve Nazim Şeyhmambetovnı litsenziyadan marum etkenler.
İşğal etilgen Qırımda advokatlarnıñ taqipleri
2023 senesi orta küz ayınıñ 13-nde ruslar advokat Oleksiy Ladinni tuttılar. Tintüv ve yaqalav vaqtında ondan advokat sırını taşığan malümat alındı. Ladin 14 künge "yasaqlanğan timsallerni numayış etkeni" içün apiske alındı ve içtimaiy ağda cenkke qarşı yazısı içün para cezasını aldı. Qırımnıñ işğalli polisi apiske alınğan advokatnıñ uquqiy faaliyet litsenziyasını lâğu etmege rica etti.
2022 senesi arman ayında Çeçenistan Advokatlar palatası qırım advokatları Lilâ Gemeci, Rustem Kâmilev ve Nazim Şeyhmambetovnı ihtisasiy statusından marum etti. Bu sebepten olar cinaiy işlerde iştirak etip olamaylar.
2022 senesi mayıs ayında işğalciler eki imayecini tuttılar: Emine Avamileva beş kün apiske alındı, Ayder Azamatov sekiz künge apiske alındı. Ekisi de makemege Nazim Şeyhmambetovnı qorçalamaq içün kelgenlerinde yaqalandı.
2023 senesi mayısnıñ 26-nda işğal etilgen Qırımda "makeme" advokat Edem Semedlâyevni "Rusiye Silâlı quvetleriniñ itibarını tüşürüvde" qabaatlı tanıdı. Advokat 75 biñ ruble para cezasını aldı.
Advokat Emil Kurbedinovnı kiçik aynıñ 15-ne qadar eki kere tuttılar: 2017 ve 2018 seneleri.
2023 senesi çiçek ayınıñ 15-nde işğalciler qırım advokatları Lilâ Gemeci ve Rustem Kâmilevniñ advokatlıq litsenziyasını lâğu ettiler, şunıñ içün olar öz imayesi altındaki şahıslarnı cinaiy davalarda qorçalap olamay, olarnıñ menfaatlarını makemege qadar taqiqat ve makemelerde temsil etip olamay. Olarnıñ arasında 13 qırım siyasiy mabüsi bar.
Bundan da ğayrı, Skripnik, haber etkeni kibi, insanlarnıñ siyasiy sebeplerden tutıp aluvından soñ ilk aylar içinde rusiye quvetçiler olarğa mustaqil advokatlarnı cebererler dep kefaleti yoq. Ayrıca, o, casuslıq, devlet hainligi, patlav aletlerniñ saqlanuvına dair olğan meselesi olsa.
"Çünki ilk devirlerde, yani tutuv olğan vaqıtta, adetince, ceryaniy qaidelerniñ, bunen beraber, rusiye qanunlarınıñ da bozuluvı ile ötkerile. Bu vaqıt içinde insannı özüne qarşı şaatlıq etmege mecbur eteler ve basqılar izleri olmasıñlar dep, advokatnı keççe kirseteler. Meselâ, uruv, basqılar, elektrik aqımınıñ izleri tuvğanlarınen tapılğan avokatlarına öyle körülmegen olıp 4 ay soñra advokatlarnı kirsetkende Yevgeniy Popovniñ işinde olğan edi, buna köre, ilk vaqıt içinde advokatlarğa anda kirmege zor", — qayd etti uquq qoruyıcı.
Avdokatnı Bogdan Zizağa da kirsetmey ediler. rusiye Vladimirine yollanuvından soñ, onı apishanede birev ziyaret etsin dep fırsatı daa az qalğan.
"Cemaat teşkilâtlarnıñ sayesinde er bir yerli advokatı da onı ziyaret etip sağlıq alını siyrek soray bile, amma advokatımız onen öyle faal sürette muzakere etmey. Ve umumen ükümniñ çıqarılmasından soñ uzlaşuvı pek zor", - tarif etti onıñ tatası.
Bogdandan mektüplerge bir ay içinde cevabı yoq. Advokat ile de uzlaşuvı yoq. buna köre, siyasiy mabusınıñ soy-sopları "er bir haberini" bekleyler.
Qırım uquq qoruyıcı gruppasınıñ idare başı tarif etkeni kibi, Qırımdan rusiye apishanesine siyasiy mabusınıñ alıp keçirilmesinden soñ, mustaqil advokatlarğa imaye eticisini ziyaret etmege zor.
Daa kimerde siyasiy mabuslarnı Donetsk ve Zaporojye vilâyetlerniñ işğal etilgen qısımlarındaki apishanelerine keçireler, advokatlar anda ketmege qorqalar. Anda yerli advokatlarnı da tapmağa zor.
Aynı zamanda FTH hadimleri advokatlarnı Keriç köpürinde, mabusına yol tutqan vaqıtta tutıp alğan vaqiaları da qayd etilgen.
"Vesiqalarnı pek uzun vaqıt içinde baqqan ediler, advokatlar keç qalsınlar dep şeadenamesinen bir mselesi olğandır dep aytqan ediler. İmaye astında olğanını körmege fırsatını zorlaştıra, çünki kelgence olarnı sıq endi taqiqat tevqifhanesinde tutalar ve olar olarnı endi tek makeme oturışında körebileler. Makeme oturışı vaqtında laf etmege zor. Böyleliknen, taqiqat tevqifhanesiniñ memuriyeti de müşteresinen körüşüv fırsatını sıñırlap: "Müştere, advokatnen laf etip olsun dep tek bir odamız bar ve o şimdi serbest degil, yarın keliñiz", - deyler. Advokatlar öz müşterelerni körip olamasıñlar dep manialarnı yaratalar", - dedi o.
Skripnik, er afta Aqmescitteki taqikat tevqifhanesine imaye astında olğanına kelgen advokatını misal olaraq ketirgen. Resmiy olaraq red etmey ediler, amma de müştereniñ tahqiqiy areketleri, de tibbiyet qısmına alıp alğanlarını ayta ediler. Daa advokatlarğa bazı vaqıtta imaye astında olğanı olarda yoq olıp onı başqa apishanelerde qıdırmaq kerek olğanını ayta ediler.
Uquq qoruyıcı qayd etkeni kibi, soy-soplar uquq qoruyıcı teşkilâtlar yerli advokatını tapmağa yardım etsinler dep olarğa sıq muracaat eteler. Böyle insan, başqa yerge alıp keçirilgen mabusını bir kere ziyaret etip onıñ alını bilip ola.
"İnsan, muayyen taqiqat tevqifhanesinde bulunğanı aqqında tuvğanlarnıñ haberi olsa, olar o yerde yerli advokatlarnı qıdıralar. Advokat, kerçekten de, ciddiy tarzda çalışacağına kefaleti yoq. İstedi, kirmege tırışqan, amma kirsetmediler dep aytıp ola", — qayd etti o.
Lâkin siyasiy mabuslarğa kirmege advokatlarğa izin bermegen rusiye koloniyaları da bar.
"Meselâ, Rusiyenen daa tanılmağan grajdan ve arbiy esirlerniñ çoqusını tutqan "Taganrog" koloniyası bar. Anda er bir advokatı oğrap olamay, çünki rusiye adamlarımıznı saqlay, olar basqılarğa oğratılğanlar, bu apishanelerde can bereler. Anda kimse oğrap olamağan eñ qorqunçlı yerleridir. Ve Rusiye bunı qullana. İnsanlarımıznıñ çoqusı can bergenini haberiiz bar, bunen beraber jurnalistka Viktoriya Roşçina da. Vaziyet alını bilip olamaymız, çünki qapalı territoriyasıdır. Rusiye, ne istegenini yapıp ola. Buna köre, afsus ki, daa qalıp olğan Rusiyedeki ciddiy advokatları içün bile taqiqat tevqifhanelerniñ bütün koloniyaları açıq degil", - qayd etti uquq qoruyıcı.
Siyasiy mabüsleriniñ soy-soplarınıñ devlet tarafından yılğa 160 biñ grivna mikhdarında maliyeviy destegine aqqı bar: esirniñ er yılı içün ödemesi ve uquqiy yardımına ödeme zararınıñ ödemesi. Amma bu paralar sıq yetmey, dey Skripnik. Çünki uquq qoruyıcılarnıñ malümatlarına köre, koloniyağa advokatnıñ bir ziyareti, 20-50 biñ ruble (8-den 20 biñ grivnağa qadar) tura bile.
Daa Ukrainağa siyasiy mabüsiniñ qaytaruvı içün 100 biñ grivna miqdarında bir kere yardımını bereler. Bu paralarnı sıq sabıq esiriniñ sağlığına degil, advokatlarnıñ hızmetleri içün borclarnıñ ödemesine masraf eteler, dep qoştı uquq qoruyıcı.
"Yardım etkenim insanları bar. Yahşı ki, olardan bazıları endi serbest etilgen. Şimdi borcları bar. Olarnıñ soy-sopları ukrain banklarında kreditlerni alğan ediler, qaytuvından ve yaşağan zorbalıqlardan soñ öz sağlığını yerine ketirmek içün degil, kreditlerni ödetmek içün masraf eteler, millionlarnen grivna olabile. Ukraina paralarnı bere, amma bu masraflarnı qapatmaq içün yetmeyler. Buna köre, tuvğanlar öz şeylerini satalar, kreditlerni alalar, esirde tuvğanlarınen bağda olmaq içün elinden kelgenini yapalar", — tarif etti Skripnik.
Onıñ sözlerine köre, siyasiy mabüsiniñ soy-sopı ne yerde bulunğanı da müim rolüni oynay. Ukrainanıñ nezareti astında olğan territoriyasında olsa, ilk nevbette arbiy esirleri ve grajdan esirlerniñ meseleleri boyunca koordinatsiya ştabına, yani Ukraina vekiliniñ ofisine muracaat etmek kerek. Daa insannıñ hırsızlavı ya da serbestlikten marum etüvi aqqında miliske ya da UTH-ne arizanı yazmaq kerek.
"İşğal etilgen territoriyası aqqında aytacaq olsaq, sıq o felâketli vaqialardır. Bir yerge muracaat etmezler, çünki muracaat etecek olğan yeri endi yoq, uquq qoruyıcı teşkilâtlar yoq, sıq advokatları bile yoq. İşğal etilgen territoriyalarnıñ çoqusında, misal olaraq, Berdânskta advokatnı tapamazsıñız, çünki anda advokat yoq, olsa da — rusiye advokatıdır", — qayd etti uquq qoruyıcı.
Boğdan Ziza aqqında ne bilemiz
2022 senesi mayıs ayınıñ 20. künü qırım ressamı ve faalcisi Boğdan Zizağa qarşı "terror aktını yapmağa ıntıluvı" aqqında cinaiy dava açıldı. Onı şübeleyler ki, mayıs ayınıñ 16. künü işğalli şeer memuriyetiniñ binasını boyanen boyaladı ve onı yaqmağa tırışqan.
Bozarğan aynıñ 6. künü Rostov-na-Donudaki Cenübiy bölge arbiy makemesi qırım ressamı ve faalcisi Boğdan Zizanı 15 senege maküm etti.
Bozarğan aynıñ 10. künü Ziza açlıq ilân etti. O, rusiye vatadaşlığından marum etmesini ve ukrain siyasiy mabüslerini azat etmesini talap etti. Bozarğan aynıñ 27. künü açlıq çekmege bitirdi.
Ukrain repçisi Artem Loik, 15 senege maküm etilgen ressam ve faalcini destek etmek içün video çıqardı, çünki Ziza soñ sözüni aytqanda repçiniñ "Krıla" ("Qanatlar" - terciman) yırından sözlerni qullandı.
Qırımda apis etilgen Kezlevli ressam Boğdan Zizanıñ şerefine ukrain ressamları trenni resimlernen yaraştırdılar.
2023 senesi berim ayınıñ 27. künü Vlasıha şeerindeki Arbiy apellâtsiya makemesi, qırım ressamınıñ 15 senelik ükümini deñiştirmeyip qaldı.
Boş aynıñ 12. künü siyasiy mabüsniñ mektüp dostu ondan mektüp alıp haber berdi ki, Boğdan Ziza Perm şeeriniñ 29. müstemlekesine etap etile. Bundan evel arqabaları, etap devrinde qayda bulunğanını bilmegen ediler.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız
