Ukrainada oraq ayınıñ 1-de aliy oquv yurtlarına kiriş kampaniyası başlandı. Abituriyentler içün Qırımnıñ işğali başlağanından berli on birinci oldı. 2014 senesi birinci sınıfta oquğan balalar endi abituriyentler. Bu sene ukrain aliy oquv yurtlarınıñ studentleri 86 oğlan ve qız oldı. Bu sene ise, 57 qırımlı ukrain diplomını almaq içün mesleatqa muracaat etti.
Suspilne Qırım jurnalistleri, tasil bergenlerden qırımlılarnıñ ukrain aliy oquv yurtlarına nasıl kirgenlerini ögrendiler. Bundan da ğayrı, studentlerden biri 2022 senesi yarımadadan Kıyivge universitetke kirüv ve köçüv tecribesini paylaştı.
Bu sene Qırım mekteplerinden 9 biñden çoq talebe mezun oldı. "Almenda" vatandaş maarif merkezi" cemaat teşkilâtınıñ milliy adliye idaresiniñ reberi Valentına Potapova bildirdi ki, olarğa Qırımnıñ 57 sakini ukrain diplomını almaq içün muracaat etti.
"Bu sene, kiriş kampaniyasından evel, cemaat teşkilâtlarınen beraberlikte esas meselelerni ve balalarnıñ kiriş sebebini belgilemek içün küçlü bir analitik iş yapıldı. Ve biz köremiz ki, esas motivatsiyalardan biri, birinciden, ukrain kimliginiñ saqlanuvıdır. Ekinciden, kelecekke tek Ukrainada elde etilecek qanuniy diplom, Avropa diplomı, ümüt bere bilecegini añlamaq. Eger olar bir yerde, Voronejda ya da Krasnoyarskta olsalar, o da dünya memleketleri olaraq tanılacaqtır, amma biz özlerini ukrainalı olaraq is etken insanlarğa ümüt etemiz", — dep ayttı o.
"Almenda" merkeziniñ vekili qayd etti ki, abituriyentlerniñ sayısı devlet, cemaat teşkilâtları ya da Ukraina aliy oquv yurtlarınıñ areketlerine bağlı degil, şimdi VİETda olğan vaziyetke bağlı. İşğalciler gençlerge basqı yapalar, çünki olar "mobilizatsiya yedegi" olalar.
"Bu sene bizim içün yañı işğal etilgen topraqlardan balalarnı ğayıp etmemek pek müimdir... 2014 senesinden soñ, ukrain aliy oquv yurtlarına kiriş içün talapnıñ pek yüksek artqanını kördik. Aynı şeyni yañı işğal etilgen topraqlarda ilk eki sene devamında kördik. Şimdi işğal etilgen topraqlarnıñ üçünci senedir ve biz, işğal etilgen topraqlar ve Ukraina akimiyetiniñ nezareti altında olğan topraqlar arasında olğan bağ saqlanıp qalmadımı, dep baqmaq kerekmiz", — dep Potapova qayd etti.
Bozarğan aynıñ 1. künü işğal etilgen topraqlardan kelgen abituriyentler içün kiriş kampaniyası başlandı. O vaqıt universitetlerniñ bazasında "Donbas — Ukraina" ve "Qırım — Ukraina" tasil merkezleri çalışıp başladılar. Olar berim ayınıñ 30-na qadar çalışacaqlar. "Qırım — Ukraina" tasil merkezlerinden biriniñ idarecisi Afize Emiramzayevanıñ aytqanına köre, olarnıñ maqsadı — VİETnıñ mezunları içün kiriş esnasını qolaylaştırmaqtır. Bütün bozarğan ay devamında mında abituriyentlerge mesleat berile edi.
"Birinciden, olar bizim elektron poçtamızğa muracaat eteler, anda olar yazılı şekilde mesleat alalar... Esas vazifemiz — olarğa bizim ya da Ukrainanıñ er angi aliy oquv yurtuna kirmek içün ukrain vesiqalarını almağa imkân bermektir", — dep qayd etti o.
V. İ. Vernadskıy adına Tavriya milliy universitetiniñ rektorı Valeriy Bortnyaknıñ sözlerine köre, TNUğa kirmege istegen talebeler şahsiy elektron kabinetlerini toldura bileler, em de vesiqalarnı elektron poçta vastasınen yollay bileler, bundan soñ qayd etüv keçirile ve vesiqalarnen beraber olarnı farqlı kursqa qabul etecekler — ya köçürülecekler, ya da birinci kursqa kirecekler.
Kelecek studentler ya imtianlarnı, ya da yekâne ihtisas imtianını, ya da tış mustaqil qıymet kesüvni (ZNO) keçmek kerekler.
"Bizge qoşulmağa istegen abituriyentler, işğal etilgen topraqta yerleşken tasil müessisesinden vesiqanıñ kopiyasını taqdim etmeli. Bundan soñra biz kerekli malümatnı berip, olarnı akademik farqınen qabul etemiz", — dep Bortnyak qayd etti.
Kirişiniñ sadeleştirilgen sisteması
Qırım ve başqa VİETdan abituriyentler içün 2016 senesinden başlap sadeleştirilgen kiriş sisteması bar. Yani, vesiqalarnı uzaqtan resmiyleştirmek imkânı. Meselâ, ukrain nümünesiniñ attestatını video bağı vastasınen keçirilgen intervyü neticesinde almaq mümkün.
"Sözleşüvden evel, ya da o tayin etilmeden evel, bala ya da ana-babasınen subet keçirile... Şunıñ içün, eñ azından, Ukraina nezaretindeki topraqlarda oquv yurtlarınıñ nazar noqtası - bala vesiqalarnı teslim etip, intervyü keçsin dep, er şeyni yapmaq kerek", — dep Ukraina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilcisiniñ muavini Olha Kurışko bildirdi.
Bu körüşüv vaqtında abituriyentler Ukraina tarihı ve ukrain tilinen bağlı eki mecburiy imtianlarnı bere bileler. Bundan da ğayrı, tasil merkezleri saylanılğan aliy oquv yurtuna kirmege yardım eteler. Prezidentniñ Qırım MCdeki temsilciliginde añlattılar ki, şimdi VİETdan balalar içün kirüv sisteması boyunca, gençler eki qat yüklene, çünki aynı vaqıtta rus ve qısmen ukrain oquv programmalarını ögrenmek kerekler.
"Tasil nazirligi tarafından teklif etilgen resurslardan ğayrı, ukrain tili ve Ukraina tarihınen bağlı başqa resurslar bu dersliklerniñ elektron irişiminen bar. Çoq teşkilât, şu cümleden "Almenda", misal içün, ukrain tili ve Ukraina tarihını ögrenmek içün öz resurslarını teklif ete... Videolar bar, ögrenmek içün levhalar bar, olar kerekli malümatnı bereler", — dep Kurışko haber berdi.
З 1 липня абітурієнти можуть реєструватися в кабінетах вступника, з цим теж допомагають освітні центри. А вже з 19 по 31 липня можна подавати документи до навчальних закладів для зарахування на бюджет. На контракт довше — до 23 вересня. Оприлюднять рейтинговий список вступників з ТОТ до 27 вересня, а інформацію про зарахування – до 30 числа. Oraq ayınıñ 1-nden başlap abituriyentler, tasil merkezleriniñ yardımınen, abituriyentler kabinetlerinde qayd etile bileler. Oraq ayınıñ 19-dan 31-ne qadar oquv yurtlarına vesiqalarnı bermek mümkün. Añlaşmanıñ müddeti berim ayınıñ 23-ne qadar uzatıldı. VİETnıñ reyting cedvelini berim ayınıñ 27-ne qadar, oquvğa kirüv malümatı ise berim ayınıñ 30-na qadar derc etilecek.
Ukrain aliy oquv yurtlarına kiriş meseleleri
Afize Emiramzayeva, Ukrainanıñ işğal etilgen topraqlarından kelgen balalarnıñ kiriş tertibi tüzetilmeli, dep tüşüne.
"Bizim alâ daa 2016 senesi azırlanğan tertibimiz bar. Siznen beraber, 2016 senesi meydanğa ketirilmesi içün azırlanğan tertipni 2024 senesi meydanğa ketirilmesinen qıyaslap olamaycağımıznı yahşı añlaymız", — dep "Qırım-Ukraima" tasil merkezlerinden biriniñ idarecisi añlattı.
Bundan da ğayrı, o, Qırımdan kelgenlerniñ bir qısmında şeadetnameniñ blankası ukrain tilinde, ortasında ise rus tilinde yazılğanını qoştı.
"Mektepler bunı qabul etmeyler, çünki olarnı ukrain tilinde nasıl qayd etmege bilmeyler, çünki adlar, soyadlar farqlı. Bunı mekteplerde, universitetlerde kösterip, soñ da vesiqalarnı tercime etmek içün bir yer olmağanından qasevetlengen ana-babalarğa yardım etseler yahşı olur edi. Bu meselelerden biridir, çünki Qırımda, yazıq ki, ukrain şeklinde olğan vesiqalar rus tilinde yazılğan. Bu insanlarnıñ qabaatı degil, bunı çezmek kerek", — dep Emiramzayeva ayttı.
Daa bir mesele - identifikatsiya protsedurası.
"İnsanlar qıtağa kelip, pasportlarını ana-babasınıñ yaşağanları resmiy yerini köstermegen ID vesiqalarına deñiştirdiler. Balalar da öyle. Yani, pasportlarını alıp, Qırımda qayd olğanlarını qayd eteler ve qayd olmağan yerlerine qaytarılalar. Ve insan kerçekten Qırımdan olğanını isbatlap olamay. Bu mesele yüksek seviyede çezilmeli ve insanlarğa yardım etilmeli, soñ ise, kimge muracaat etmege bilmeyip, red etilmesin", — dep qayd etti o.
Aynı zamanda Ukraina Tasil ve ilim nazirliginiñ qayd etkenine köre, VİETdan mezunlar içün programma er sene yahşılaştırıla. Amma bunı anons etmeyler.
"Onıñ episi çalışa. Studentler "Qırım —Ukraina" ve "Donbass — Ukraina" merkezleri bar olğanını bileler. Biz bu brendni saqlaymız, o çalışa, onı tanıylar ve işğal etilgen topraqlarda malümat bar. Başqa bir imkân peyda olacaqtır. Bizim Yuqarı Şuramızda VİETda oquğan talebelerniñ oquv neticeleriniñ tanılması aqqında ayrı qanun qabul etildi. Diplomları tanılmağan topraqlarda oqumağa kirgen insanlar içün — olar Ukraina topraqlarındaki vekâletli merkezlerge muracaat etip, VİETda alğan oquv neticelerini tanımağa imkânları olacaq", — dep Tasil nazirliginiñ aliy tasil müdirliginiñ mütehassısı Vitaliy Nosok qayd etti.
İmtiyaz-2 ve NMT
Qırım abituriyentleri içün ayrı bir qayd etilüv protsedurası (imtiyaz-2) bar — böylece vaqtınca işğal etilgen topraqlarda bulunğan vatandaşlarnıñ imtiyazlı kategoriyası belgilendi. Er sene devlet, 2-nci imtiyazdan universitetlerge belli bir miqdarda bücet yerlerini ayıra.
"Bu, bir zenaat içün belgilengen azamiy miqdarnıñ 10%-ini teşkil ete. 2. imtiyaz içün faydalar, bu topraqlarda yaşağan, bulunğan ve qayd etilgen şahıslarğa ve 2024 senesi qara qış ayınıñ 1-den soñ çıqqan şahıslarğa ait. Bundan da ğayrı, şahıslar, NMTAbituriyentniñ bakalavr seviyeli yüksek tasil almaq içün bergeni milliy öoq fenli testtir fenlerini yerine, subetleşüvge qoşulmaq aqqına maliktirler. 2024 senesi qara qış ayınıñ 1-ne qadar qayd olğan ve çıqqan şahıslar da 2-nci imtiyaz vastasınen kire bileler, amma NMT neticelerine köre", — dep Kıyiv milliy universitetiniñ qabul eyyetiniñ mesüliyetli kâtibi Olha Koban añlattı.
Vitaliy Nosok añlattı ki, 2-nci imtiyazğa irişmek içün, Ukrainanıñ qıtaiy qısmı içün çalışqan müddetlerge qadar episini yapıp bitirmege tırışmaq kerek. Daa keç muracaat etseñiz, yerler azca olur. Aynı vaqıtta tasil merkezleri berim ayınıñ soñuna qadar çalışalar.
"Eger olar bu imtiyazğa kirmeseler, umumiy yarışta iştirak etmek imkânı bar. Yani, öz balları içün devlet tarafından satın alınğan bir yer almaq. Bu da olmasa, universitet, kiriş kampaniyasından soñ qalğan boş yerler çerçivesinde bücet yerlerini ayırmağa muracaat ete bile. Er kesni memnün etmege tırışamız, amma bu zenaatnıñ meşurlığına bağlıdır", — dep Tasil nazirliginiñ ihtisasiy yüksekten evelki, yüksek tasil müirliginiñ mütehassısı añlattı.
Onıñ aytqanına köre, eger de ekinci kategoriyağa kimse kelmese, olar umumiy yarışqa baracaqlar. Amma 40 yer soñki daqqağa qadar tutula. Eger iştirakçiler kelecek olsa, olar da alacaqlar. Kelmeseler — yerler umumiy yarışqa keter.
2. imtiyazğa köre paytaht universitetine Aqmescitli Anna da kirdi. O, Suspilne Qırımğa öz tecribesini añlattı.
"Men kirgende qabul eyyeti, mümkün olğanı qadar tafsilâtlı malümat berdi. Ukrain orta tasili aqqında şeadetnamem olmağanından sebep, meni qabul eyyeti ukrain tili ve tarihı imtianları içün ekstern mektepke yolladılar. Bu imtianlarğa Prometheus saytı sayesinde azırlanıp başladım, çünki o bedava dersler bere edi, bayağı tafsilâtlı edi, ve imtianlarnı yahşı keçmege yardım ete edi. Riyaziyatta NMT yerine, riyaziyatnen bağlı eki vazife olğan intervyü keçirdim. Men istegen ihtisasımğa bücetke kirdim", — dep qız ayttı.
Abituriyentlerniñ Qırımdan Ukraina nezaretindeki topraqlarğa köçüvi
VİETdan abituriyentler içün Tasil nazirligi tarafından mecburiy bir şart bar — vesiqalar berilecek soñ üç ay içinde aliy oquv yurtuna kelmektir. Potapovanıñ aytqanına köre, bu qırımlılar içün ögrenüv esnasını pek qıyınlaştıra. Taras Şevçenko adına Kıyiv Milliy universitetinde, keçken sene böyle şarait sebebinden bütün qırımlılar aliy oquv yurtunıñ studentleri olamadılar, dep bildirdiler.
"Qırım diplomına saip olğan insanlar "Qırım — Ukraina", "Donbass — Ukraina" tasil merkezleri vastasınen oqumağa kire bileler. "Qırım — Ukraina" tasil merkezi vastasınen Kıyiv milliy universitetine sekiz insan kirdi. Aynı zamanda birinci yarımadada eki qırımlı oquvdan çıqarıldı, çünki olar oqumağa başlamadılar ve oqumaq içün Qırım toprağını terk etip olamadılar", — dep Olha Koban haber berdi.
Aynı zamanda 2013 senesi Aqmescitke köçken 23 yaşındaki Anna, Rusiye-Estoniya sıñırından keçip olamağanı içün 2022 senesi ilk sefer Qırımdan Aqmescitke kelip olamağanını ayttı. Estoniya sıñırcıları qıznı kirsetmediler, o, Rusiye sıñırına qayttı, anda onı FSB sorğuğa çekti. Sıñırda o, 26 saat aşsız ve suvsız qaldı.
Kıyivge barmaq içün daa bir ıntıluv, göñüllilerniñ yardımınen, Belorusiye üzerinden yapıldı.
"Men başta Moskvağa, Moskvadan Brestke, Brestten Belorusiyanıñ sıñır köyü Mokranğa kettim. Anda, Domanovoğa — Ukrainanıñ Belorusiyenen sıñırına keçtim, anda meni qarşıladılar, Rusiye pasportlarımnı aldılar ve maña beyaz pasport berdiler, men onıñnen Kıyivge kettim. Anda, pasportnı elde etmek içün üç ay bekledim, ve bundan soñ ne yapacağımnı añladım. Ve qararı pek qolay edi — men Kıyiv Milliy Universitetke kirmege qarar berdim. Men çoqtan programmacı olmağa arzu ete edim", — dep Anna ayttı.
Qırım abituriyentleri içün havfsızlıq ve mesken
Tasil nazirliginiñ yüksekten evelki, yüksek tasil müdirliginiñ mütehassısı Vitaliy Nosoknıñ bildirgenine köre, işğal etilgen topraqlardan kirgenlerniñ episi şifrelengen, olarnıñ soyadı ve babasınıñ adı açıqlanmay. Müessiseniñ kodunen bağlı bir şifr bar. Havfsızlıq aqqında aytsaq, bu insannıñ aliy oquv yurtuna ya da tehnikiy oquv yurtuna kirecegini başqa bir kimse añlap olamay.
"Kelgenlerni kirüv kampaniyasında yerleşmege rica etemiz, çünki sıq-sıq yataqhanelerge tek student olğan vaqıtta insanlarnı yerleştireler, amma bu vaziyette biz, kirüv kampaniyası vaqtında, imtianlarnı bermek içün, insan kelecek soñ, oña bir yerde yaşamaq kerek olğanını qaidelerimizde yazğan edik", — dep ayttı o.
Uzaqtan tasil aluv
Vitaliy Nosok qayd etti ki, Qırımdan Ukraina nezaretindeki topraqqa fizikiy şekilde kelmek — ayrı bir mesele ve pek qıymetli, çünki başqa ülkelerden keçmek kerek. Onıñ içün bütün protseduralarnı uzaqtan keçirmek imkânı bar.
"Biz uzaqtan tasil almağa tırışamız, amma bu da oquv yurtlarına ve olarnıñ imkânlarına bağlı. Bu, universitette bulunğan oquyıcılarnıñ sayısına bağlı. Eger universitet uzaqtan tasil şeklinde tasil berip olamağan olsa, biz körüşüvge ketemiz ve iştirakçiniñ muracaatına binaen, bir universitette bücet yeriniñ saqlanuvınen beraber, uzaqtan tasil bermek imkânı olğan başqa aliy oquv yurtuna keçirilüv meselesini baqmağa azırmız", — dep Tasil nazirliginiñ yüksekten evelki, yüksek tasil müdirliginiñ mütehassısı añlattı.
İnsan er angi tasil merkezine muracaat ete bile, eger umumiy orta tasil aqqında ukrain vesiqası olmasa, oña devlet yekünleyici attestatsiyasını (DPA) mektepte keçmek imkânı berile. Bu sene dört dersden üçü bu yañı kelecekler içün saqlanıldı.
Onıñ sözlerine köre, oquv merkezi yanında mektep, alınğan attestatnı insannıñ kirmege istegeni universitetke bere, o ise bu vesiqanıñ asıl nushasını şahsiy dosyasında tuta, student kelmegence onı alacaq.
"Biz, vesiqalarnıñ asıllarını bermege kerek olğan yerlerde — universitet nazirliklerine muracaat etiñiz, meseleniñ ne olğanını añlatıñız, böyle balalarnı, böyle studentlerni saymañız, ayrı mektüpler bar, ve biz bunı çıqaramız. İnsan, peyda olmağa imkânı olğanda, peyda ola. Esas mesele, insannıñ ve tasil müessisesiniñ bu tasil hızmetlerini uzaqtan yapmaq imkânı olmasıdır. Bazı universitetlerimiz körüşüv rejimine keçe. Buña köre, bütün universitet körüşüv rejiminde çalışsa, bir qaç insannıñ böyle ögrenmesini temin etip olamay", — dep Nosok qayd etti.
Bundan ğayrı, hatırlatamız ki, oraq ayınıñ 10-nda Nazirler şurası VİETdan abituriyentler içün arbiy-esap vesiqalarını berüv müddetini uzattı. Şu cümleden, keçenlerde abituriyentler askerlikke kirgende şahsen arbiy-esap vesiqalarını bermek ya da arbiy esapqa çıqmaq mecbur ediler. Şimdi bu mesele çezildi. Olar bunı daa soñ, imkânları olacaq vaqıt yapa bilirler.
Telegram ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız
