Tuzlı deñiz, soqaqlarda kiparisler ve balalıq hatıraları — Black Balloon taqımınıñ iştirakçileri öz yañı "Kıparısı" yırınıñ temeline episini qoytı. Bir kün içinde yaratılğan yır, söz müellifi, solist Alâ Şandra ve çalğıcı Oleksiy Bondarenkonıñ şahsiy ikâyelerinen birleştirilgen Qırımğa yazılğan muzıkalı mektüp oldı.
Gruppanıñ iştirakçileri Suspilne Qırımğa "Kıparısı" ve yırları yañı qırımtatar kimligini qurmağa yardım ete bilgen, Taras Şevçenkonı ve Sevastopolnı (Aqyarnı) birleştirgen yırlar aqqında tarif ettiler.
Qırım hatıraları aqqında yırnıñ klipi eski fotoalbom ya da kündelik şeklinde yapıldı: postprodakşn kâğıtta ise yapıldı.
"Biz "Kıparısı" hatırlavlarımızdan, şahsiy arhiv videolarımızdan, assotsiatsiyalarımızdan, tuvğan Qırım evimizge olğan sevgi ve sıcaqlıqtan topladıq", — dep taqım yañı YouTube videosında yazdı.
Oleksiy Bondarenko Suspilne Qırımğa ayttı ki, videonı yapmaq içün nebatat bağçasına bardılar, çünki bu yarımadanıñ tabiatını añdıra.
"Yolğa çıqtıq, kiparis ağaçlarını qıdırdıq, Poştova meydanında qıdırdıq, köpürni keçtik, qum bar olğan er yerde, suvnıñ bazı suretlerini çektik. Bu, bizimiz yaşağanımız, bizim bir şeyler yaşağanımız yerlerni hatırlatqan olsa edi... Tek hatıralar vastasınen yaşay bilesiñ. Ve bu hatırlalar fizikiy şekilde yapılğan olsa, onı eşitmek, ya da sımarlamaq mümkün. O, daa çoq ola, sanki biraz daa canlı ola. Sanki onı tekrar yaşay bilesiñiz, eñ azından böyle", — dep Alâ Şandra qayd etti.
O, yırda tuvğan Hersonesi, qartanası ve yarımadada balalığı aqqında ikâye etmege tırışqanını ayttı.
"Bizim dairemiz, o, Kiparis soqağı yanında edi. Şunıñ içün men tuzlu küneş, tuzlu suv, kiparis ağaçlarını açıq-aydın körem", — dep Alâ qayd etti.
"Kıparısı" — bu, muzıkağa qoyulğan hatıralar. Ve Black Balloon taqımınıñ Qırım aqqında ilk yırı. O, bir künde doğdı.
"Men, ğaliba, bir şiir yazıp, Löşağa keldim ve böyle bir yırımız olmasını istegenimni ayttım", — dep artist hatırladı.
"Alâ olarnı yırlay, men olarnı yapam. Birinciden, deñizniñ sesi. O, uydurılmağan, Alâ 2019 senesi Qırımğa barğanda çıqarğan videodan alındı", — dep Oleksiy Bondarenko ayttı.
Yarımada solistniñ evidir. Onıñ şekillengeni yerdir.
"Babam Çerkası vilâyetinden, anam ise Qırımdan kele. Ve men aynı vaqıtta inkişaf ettim, belki de, eki maddeniñ qarışuvında: Çerkası vilâyeti ve Qırımda. Ve eki medeniy hususiyet vaqtında [inkişaf ettim]: biri — küneşli ve çoq ösümlik olğan, başqası — zengin, ukrainleştirilgen ve qıymet kesilmegen. Qırım — şahsiyetimniñ temeli olğan bu eserlerden biridir. Bu meni şekillendirgen şey. Bu, qaranlıq, yaramay ve kirli şeyge içini deñiştirmege bermegen pek parlaq, temiz ve yahşı bir şey", — dep Alâ qayd etti.
Qıznıñ hatırlavlarına köre, Sevastopol (Aqyar) ruslaştırılğan edi.
"Men balalıqta kelgende, dostlarım niçündir rus telekanallarını seyir eteler, "Dom-2" ya da qartanam niçündir "Rossiya-1" ya da "TNT" haberlerini seyir ete, dep meraqlana edim. Bilmeyim, añlamayım. Men añlamadım, çünki baqmadım. Çerkası vilâyetindeki köyümizde böyle bir şey yoq edi. Bizde bunı köstermediler. Ve men, bunı körgende, özümni iç bir şekilde buña bağlap olamadım. Bu menim içün acayip bir şey edi. Ve men añlayım ki, bu olar içün balalıqnıñ bir parçası edi. Bu olarnıñ öz-özüni tanıtmalarınıñ bir parçası edi, kene de, bu "Dom-2", "Rusiye-1" ve ilâhre. Ve bunı yoq etmek ya da dünyabaqışını deñiştirmek pek qıyın. Şimdi ise daa da qıyın", — dep qayd etti o.
Aynı vaqıtta işğalden evel Sevastopolda (Aqyarda) ukrain tilinde yapılğan şeylerniñ sayısı er yıl arta edi, dep çalğıcı ayttı.
"Qırım — ukrain toprağınıñ bir parçası, Ukraina devletiniñ bir parçası olğanınen öz-özüni ukrain olaraq tanıtuv peyda oldı. Men bunı añladım, çünki ukrain bayraqları çoq oldı, ukrain tili çoq oldı. Tüm insanlar, adet üzre vışıvanka kiyip başladılar, bazıları aqqında aytmayım. Bir şekilde bu medeniyetni köstermege başladılar. Onı köstermege ve oña ait olmağa. Bir vaqıtları o daa büyük oldı, soñra ise işğal oldı", — dep hatırlay o.
Bundan da ğayrı, Şandra qorantasınıñ Qırım qısmı özlerini er vaqıt belli bir ecdatları sebebinden ukrain olaraq tanığan edi.
"Men Taras Ğrığorovıç Şevçenkonıñ altıncı nesil torunım. Evet, Sevastopoldamız, Qırımda yaşaymız. Amma bizim qorantamız — Şevçenkonıñ soylarıdır. Anam Qırımdan kelgen eken. Şevçenkonıñ soyu Qırımdan keçe. Anam Qırımda ösken, Qırımda yaşağan, menim qartanam da Qırımdan. Qırım aqqında er şeyni anamdan, qartanamdan bilem. Şevçenko ise Çerkası vilâyetinde doğdı. Babam da Çerkası vilâyetinden. Bütün bular tam bir yol yaptı, tam bir tögerek. Ve anam Qırım üzerinden ecdatlarınıñ vatanına qayttı", — dep yırcı qayd etti.
Onıñ aytqanına köre, Oleksiy er sefer Şevçenkonıñ abidesini körgende, onıñ fotoresimini Alâğa "baq, seniñ qartbabañ" yazısınen atar.
"Şevçenko parkında asılğannı sevem. Bu uçqan Şevçenko. Biz olarğa ad beremiz. Men bellesem, soy olaraq men de barıp olacağım. Bu bir qonuşma degil", — dep yırcı qoştı.
Alâ aytqanı kibi, Qırım işğali olmasa edi, anda yaşağan insanlar ve başqa ukrainler içün şimdi "pek yahşı" olur edi. Amma yarımadada qalğan çoq insan bunı añlamay, dep qoştı o.
"Menim bir sualim bar edi, o menim içün, esasen, dünya baqışımnıñ resmini pek açıq kösterdi. Olar (yerli sakinler — muar.) dediler ki, "Bizim endi Qırım köprümiz bar, ve biz Qırım köpründen Rostovğa kete bilemiz". Men de: "Bizim vizasız ve 9 dollarlıq lowcost biletlerimiz bar. Ve men er afta uçıp olam, keçken afta men Tuluza şeerine uçıp keldim. Siz Tuluzağa uçıp keldiñizmi? Bundan evel men Berlin, bundan evel de Varşava, Gdanskqa uçıp keldim. Bu maña 9 dollarğa çıqtı". Olar: "Ne içün bizge Tuluza? Biz Rostovğa Qırım köpründen keçe bilemiz". Sanki bir şey qapatıldı, ve tek bu boşluqnı köreler, başqa bir şey yoq. Rusiye ve er şey", — dep artist hatırladı.
Oleksiy Bondarenko da balalığını Qırımda keçirdi, anda turist olaraq kelgen edi. Soñki sefer yarımadada işğalden evel edi.
"Er yıl meni qartanamnen beraber Kazantipteki Şçolkine köyüne yollay ediler, anda bir-eki ay yaşay edik, iç bir vaqıt çıqmay edik. Ve deñizde yuvunıp, plâjğa barıp, qartanamnen bazarğa barıp... Qırım menim içün iç bir vaqıt ayrı bir yer olmadı. Menim içün bu Lviv, Harkiv, Dnipro, Donetsk kibi Ukrainanıñ bir parçası edi. Men olarnı iç bir vaqıt ayırmadım", — dep Bondarenko tarif etti.
Muzıkacınıñ sözlerine köre, şimdi Qırımnı qırımtatarlarnıñ közünden köre.
"Olar daa çoq bunı aytalar. Ve olar bunıñnen bağlı pek çoq içerik yaratalar. Bunıñ aqqında filmler çıqaralar. Pek çoq cemaat, faal insan bar. Meselâ, Ahtem Seytablayev, bu mevzuda çoq laf ete. Ve Jamala, keçken sene fenomenal bir albom olğan qırımtatar tilinde albom çıqarğan edi", — dep añlattı o.
Oleksiy şunı da qayd etti ki, qırımtatar medeniyeti — onıñ kibi Ukrainanıñ bir qısmı olğanını 2016 senesi Litvaniyağa muzıkantlarnen almaşuv programmasına ketken soñ añladı. Temsilcilerden ekisi Qırımdan edi. Olardan biri — qırımtatar.
Taqdim künü öz memleketini gastronomik şekilde taqdim etmek kerek edi. O vaqıt qırımtatar çiberek pişirdi. Gitarist hatırladı ki, evel ukrain yemeklerini çibereklernen bağlamay edi, çünki onıñ evinde olarnı kimse pişirmey edi.
"Onda men, esasen, bunıñ iç bir aqlı yoq, dep tüşündim. Ekinciden, bizde eki bayraq asıldı: sarı-mavı ukrain bayrağı ve sarı-mavı, amma qırımtatar bayrağı. Men de başta bu pek acayip olğanını tüşündim, soñra ise, olar yan-yanaşa ola bilecekleri mantıqlı olğanını añladım. Aynı zamanda bizim aramızda bu halqnıñ kerçek temsilcisi bar. Ve o vaqıt menim içün, ğaliba, birinci deñişüv edi, qırımtatarlarnıñ, esasen, bar olğanını añlağanım. Olar, menim ya da dostlarım kibi, Ukrainanıñ bir qısmı olalar. Bu normal bir şey — bu medeniyetlerniñ bir memleket içinde qarışması", — dep qayd etti o.
Onıñ fikirince, Qırım işğalden azat etilecek soñ işğal yarasız yañı tarih kerek olacaq.
"Şimdi Qırımnıñ yañı kimligi qurula. Şimdi anda olmağan, amma qaytmağa istegen insanlar da bar. Ve olar qaytaracaqlarını añlaylar, işğalden ayırılğan yañı bir ikâye qurmaq kerek olacaqlarını. Çünki işğalni er kes unutmağa isteycek. Ve boş yer olmasa da, anda bir şey qurmaq kerek olacaq. Menimce, bu ikâyege muzıkamıznıñ da bir qısmı qoşula bile. Belki de, bunı tüşüngen başqa çalğıcılarnıñ muzıkası. Qırımtatarlarnıñ yaratıcılığı. Qırımnı terk etken insanlarnıñ yaratıcılığı. Qırımğa iç bir vaqıt kelmegen ve kerçekten Qırımda olmağan insanlarnıñ yaratıcılığı. Eger biz bunı Ukrainanıñ tam bir parçası olaraq köstersek, Ukrainanıñ özü kibi, er kesniñ issesini qoşmaq aqqı olur. Şunıñ içün bu nasıl olacağını körermiz", — dep Bondarenko qayd etti.
Telegram, WhatsApp ve Facebookta Suspilne Qırım haberlerine abune oluñız